"Türkmenistanyň lukmançylygy" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-55
Email: t-lukmanchylyk-zurnaly@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Üç şahaly nerwiň newralgiýasynda mikrowaskulýar dekompressiýasy geçirilen näsaglaryň deňeşdirme seljermesi

Nurgeldi SAPAROW, Taganmyrat HOJAGELDIÝEW, Saparmuhammet ANNAGELDIÝEWHalkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Halkara newrologiýa merkezi, M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň farmakologiýa kafedrasy, Arkadag şäheriniň Köpugurly hassahanasy Üç şahaly nerwiň newralgiýasy (trigeminal newralgiýa) – üç şahaly nerwiniň gysylmagy netijesinde döreýän, tutgaý görnüşindäki, güýçli, ýiti agyry bilen häsiýetlenýän keseldir.

5 Aprel 2024

Saglyk

II tipli süýjüli diabetli dializ alýan näsaglarda gan damar girelgesi

Nazar GARRYÝEW, Sapargeldi MÄTNEPESOW, Mekan REJEPOW S.A.Nyýazow adyndaky bejeriş-maslahat beriş merkezi, M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň gospital hirurgiýasy kafedrasy, Kardiologiýa ylmy-kliniki merkezli hassahana Süýjüli diabetde (SD) progressirleýän diabetik nefropatiýa dowamly böwrek ýetmezçiliginiň terminal derejesiniň (DBÝTD) emele gelmeginiň sebäpleriniň biridir. Hemişelik gan damar girelgeli (HGDG) meýilleşdirilen gemodializ  DBÝTD bolan näsaglary bejermekde esasy usul bolup durýar [1]. HGDG-niň täsirliligi, esasan, arteriýa-wenoz fistulasynyň (AWF) gan damar girelgesiniň ýeterlikliligi bilen kesgitlenýär. HGDG gan aýlanyş tizliginiň dializiň bellenen paýyna laýyk gelmegini we gaýra üzülmesiz uzak möhletli işjeňligini üpjün etmeli. Häzirki wagtda HGDG-niň ideal görnüşi ýok, ýöne ýerli AWF iň amatly diýlip ykrar edildi [5]. AWF-nyň işjeňliginiň dowamlylygy, takmynan, 3-6 ýyl bolup, gaýtalanýan hirurgiki gatyşmalary talap edýän gaýra üzülmeleriň (tromboz, stenoz, «ogurlyk» sindromy, anewrizmalar we ş.m.) emele gelmegi we olaryň näsaglaryň gaýtadan gospitalizasiýasynyň sebäbi bolýanlygy bejerginiň gymmatlamagy sebäpli azalýar. HGDG bolan näsaglaryň sany ýylsaýyn artýar, şeýle hem SD-den, ýürek-damar kesellerinden ejir çekýän ýaşy gartaşan adamlaryň hem sany köpelýär, bu bolsa HGDG-niň emele getirilmegindäki tehniki kynçylyklary we gaýtadan ýerine ýeti

5 Aprel 2024

Saglyk

Göz çaşylykly miopiýada ametropiýanyň lazer korreksiýasynyň netijeliligi

Semşat SERDAROWA, Aýgözel GUDRATULLAÝEWA Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Göz kesellerini bejeriş halkara merkezi, Kelle we boýun kesellerini bejeriş halkara merkezi Daş taraplaýyn göz çaşylygy köp halatlarda doga ýa-da dogrumdan soňky irki döwürde dörän miopiýa sebäpli ýüze çykýar. Miopik refraksiýasy bilen utgaşýan daş taraplaýyn göz çaşylygynda, esasan, äýnek bilen optiki korreksiýa ulanylýar [1, 2]. Äýnek we kontakt linzalary arkaly optiki korreksiýa gözüň görüş ýitiligini artdyrýar we göz bäbenegiň kadaly ýerleşmegi hem-de akkomodasion göz çaşylygyň öňüni almak üçin amatly şertleri döredýär [1, 3, 4]. Optiki korreksiýanyň adaty görnüşlerini ulanmakdan saklanylan halatynda gözüň görüş ýitiligi peselýär, göz çaşylygynyň burçy artýar, ambliopiýa güýçlenýär.

5 Aprel 2024

Saglyk

Buýan köküniň gury ekstraktyny çig mal hökmünde öwrenmegiň netijeleri

Nargözel MYRATNAZAROWA, Aýsoltan TEŞÄÝEWA, Täçmyrat DURDYÝEW, Dünýägözel GYLYJOWAM.Garryýew adyndaky TDLU-nyň farmasiýa kafedrasy,«Türkmendermansenagat» birleşigi Türkmenistanda ylmy lukmançylykda buýan köp ýyllaryň dowamynda dürli keselleri bejermekde ulanylýar. Ylmy işlerde buýanyň sowuklama, süýjüli diabete, kanserlere garşy, antiwirus, antibakterial, antioksidant, immunomodulýator, sitoprotektiw, gastroprotektiw, gepatoprotektiw, neýro we kardioprotektiw täsirleriniň bardygy bellenilýär. Häzirki zaman lukmançylygynda buýanyň kökünden taýýarlanylýan dermanlyk serişdeler dem alyş ýollarynyň kesellerinde, gakylyk gopduryjy, üsgülewüge garşy serişde hökmünde hem-de aşgazan-içege kesellerini bejermekde giňden ulanylýar [1-3].

5 Aprel 2024

Saglyk

Öt ýollarynyň içki swişleriniň hirurgiki bejergisi

Nurmyrat KERIMOW, Nurmyrat KAKABAÝEW, Bahar ÇARYÝEWA Gaýragoýulmasyz tiz kömek merkezi Öt daş keseli iň köp ýaýran keselleriň biri bolup, edebiýat çeşmelerinde bu kesel 10-15% ilatda duş gelýär. Mirizziniň sindromy (MS) we biliodigestiw fistula (BDF) öz içine «içki öt fistula» düşünjäni alýar, bu bolsa öt daş keseliniň (ÖDK) seýrek we giçki gaýra üzülmeleriniň biri bolup durýar. Duş geliş ýygylygy MS-de 0,3-1,4% we BDF-de 0,15-4,8%-e barabar ÖDK-den ejir çekýän näsaglaryň arasynda soňky döwür bu gaýra üzülme barha artýar.

5 Aprel 2024

Saglyk

Sagdyn jemgyýet — sagdyn durmuş

Ýurdumyzda her ýylyň 7-nji aprelinde Bütindünýä saglyk güni bellenilýär. Bu baýram halkymyzyň saglygyny goramaga, keselleriň öňüni almaklyga bagyşlanan çäreleri öz içine alýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow: «Bütindünýä saglyk güni dostlugyň we parahatçylygyň, sportuň hem-de ynsanperwerligiň belent ýörelgelerini dabaralandyrýan, jemgyýetimiziň agzybirligini we jebisligini alamatlandyrýan şanly sene hökmünde milli senenamamyzda aýratyn orun tutýar. Şonuň üçin hem bütindünýä bileleşik bilen birlikde eziz Diýarymyzda ýaz paslynyň jana şypaly günlerinde bu halkara baýram ýokary ruhubelentlikde, giňden bellenilýär. Bütindünýä saglyk gününiň şanyna köpçülikleýin bedenterbiýe-sport we sagdyn durmuş-medeni çäreleriniň geçirilmegi sagdynlygyň, ruhubelentligiň ýurdy hökmünde Türkmenistanyň abraýyny dünýä ýaýýar» diýip belläp geçýär. Bu baýramçylyk mynasybetli Diýarymyzyň ähli künjeklerinde köpçülikleýin welosipedli ýörişlerdir sport maşklary, dürli sport ýaryşlarydyr bäsleşikler ýokary ruhubelentlikde geçirilýär.

5 Aprel 2024

Saglyk

Ýyllarymyz ýyllardan zyýada

Agzybir halkymyz beýik özgertmeler, ýatdan çykmajak şanly wakalar bilen Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly taryha altyn harplar bilen ýazyldy. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe her täze ýyly döwrebap atlandyrmak üçin ýylyň şygary yglan edilýär. Türkmen halky döwletimize şan-şöhrat getirjek 2024-nji ýyla — «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylyna uly ruhubelentlik bilen gadam basdy. Gahryman Arkadagymyzyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» goşgusyndan ugur alnyp, Türkmenistanyň Mejlisiniň karary esasynda 2024-nji ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly diýlip atlandyrylmagy ildeşlerimiziň watançylyk ruhuny has belende göterip, beýik döwrümize bolan buýsanjyny goşalandyrdy.

9 Fewral 2024

Garaşsyzlyk

Diýarymyz berkarar — zamanamyz bagtyýar

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» atly täze ýylymyzyň gelmeginiň öňýanynda halkymyza we dünýä jemgyýetçiligine «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly ajaýyp kitabyny sowgat etmegi ýatdan çykmajak taryhy waka boldy. Bu eserde ýaş nesliň wekilleriniň durmuşymyzda we jemgyýetimizde tutýan ornuna mynasyp baha berilýär. Hormatly Prezidentimiz şeýle diýýär: «Türkmenistan ýaş nesillere aýratyn üns berilýän ýurtdur. Häzirki döwürde ýurdumyzyň ilatynyň esasy bölegi Garaşsyzlyk ýyllarynda kemala gelen ýaş nesillerdir». Gahryman Arkadagymyzyň ýaşlaryň bagtyýar durmuşyny üpjün etmekdäki beýik işleriniň döwrebap ösdürilýändiginiň mynasyp waspy bolan bu ajaýyp eser ýaşlarymyzyň gujur-gaýratyny ýaşulularymyzyň tejribesi bilen utgaşdyrmakda gymmatly gollanma boldy.

9 Fewral 2024

Edebiýat

Gipotireozly göwrelileriň uýgunlaşma mümkinçilikleri we gestasion üýtgemeleri

Мaýa KAKAGELDIÝEWAFiziologiýa ylmy-kliniki merkezli hassahanasy Gipotireoz – bu galkan şekilli mäziň işleýşiniň peselmegi zerarly bedende tireoid gormonlaryň ýetmezçiligi bilen şertlenen ýagdaýdyr. Gipotireoz sindromynda funksional bozulmalar patologik destruktiw esasda emele gelýär, ol bolsa, hususan, gipotireozynyň netijesinde bolşy ýaly, bilelikde geçýän iç keselleriň netijesi hökmünde hem emele gelýär. Iň köp ýaýran bilelikde geçýän keseller ýürek-damar, iýmit siňdiriş ulgamlarynyň we daýanç-hereket ulgamynyň keselleridir [1, 4, 7].

9 Fewral 2024

Saglyk

Tejribede trombositlere baýlaşdyrylan plazmanyň gyzylödegiň ýanygyndan soňky nagralanmagynyň öňüni almakdaky täsiri

Garabeg GOŞAÝEWM.Garryýew adyndaky TDLU-nyň ylym bölümi Trombositlere baýlaşdyrylan plazmanyň (TBP) kliniki amalynda ulanylmagy häzirki zaman regeneratiw lukmançylygynyň wajyp gazananlarynyň biridir. Ylmyň bu ugry soňky birnäçe ýylyň dowamynda işjeň kämilleşýär. Munuň netijesinde, TBP lukmançylygyň dürli ugurlarynda ulanylyp başlandy. TBP kombustiologlaryň, kosmetologlaryň, stomatologyň, ortoped-trawmatologlaryň, urologlaryň, umumy hirurglaryň we lukmançylygyň beýleki köp ugurlarynda kliniki tejribede üstünlikli ulanylýar. Häzirki wagtda dürli keselleri bejermekde TBP-ni ulanmak üçin ýeterlik subutnama we ylmy esas bar [1, 5]. Emma TBP-niň köp ulanylýandygyna garamazdan, onuň kliniki täsiri köpdürlüligi bilen tapawutlanýar [2, 6]. Çünki TBP adamyň dermal fibroblastlarynyň köpelmegine itergi berip bilýär we in-vitro görnüşindäki kollageniň I görnüşiniň sintezini artdyryp bilýär. Şeýle-de, gistologiki maglumatlara görä, TBP deriniň içine we deriasty gatlagyň dokumalaryna sanjym edilende, fibroblastyň işjeňleşmegine, täze kollageniň çökmegine we täze gan damarlarynyň döremegine sebäp bolýar [3, 5]. Soňky ýyllar TBP-niň ergini zeperlenen ojaga oňaýly täsir ýetirýänligi, bejerginiň hilini ýokarlandyrýanlygy barada maglumatlar bar, emma onuň gyzylödegiň nagraly daralmalaryna ýetirýän täsiri barada edebi çeşmelerde maglumatlara duşmadyk [4, 7, 8].

9 Fewral 2024

Saglyk

Ýiti respirator wirus ýokançlarynyň etiologiki düzüminiň kesgitlenilişi

Jeren KEŞIKOWA, Çarymyrat GARLYÝEW, Mähri ANNABERDIÝEWAM. Garryýew adyndaky TDLU-nyň ýokanç çaga keselleri, mikrobiologiýa kafedralary Ýiti respirator wirus ýokançlary (ÝRWÝ) häzirki wagtda derwaýys meseleleriň biri bolmagynda galýar [2].

8 Fewral 2024

Saglyk

Peşewakarlaryň daşlarynyň bejerilişinde az inwaziw bejergi usullarynyň netijeliligi

Maksat REMAZANOW, Мämmetberdi ÇARYÝEW, Bazargeldi ÇARYÝEWArkadag şäheriniň Köpugurly hassahanasy, M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň urologiýa we andrologiýa kafedrasy, S.A.Nyýazow adyndaky Bejeriş-maslahat beriş merkezi Peşew daş keseli (PDK) bilen ejir çekýän näsaglaryň 50%-ne golaýynda daşlaryň peşewakarda ýerleşýän görnüşleri duş gelýär [1, 3, 5].

8 Fewral 2024

Saglyk

Psewdoeksfoliatiw alamaty bilen utgaşan ilkinji ýapyk burçly glaukomanyň klinikasy we bejergisi

Güljahan BERDIÝEWA, Aýjamal TAGANOWA, Perhat ÖWEZGYLYJOW, Mähriban KASYMOWA, Leýla GARAJAÝEWAM.Garryýew adyndaky TDLU-nyň Göz keselleri kafedrasy, Göz keselleri ylmy-kliniki merkezi Ýapyk burçly glaukoma (ÝBG) Türkmenistanda ilkinji glaukomalaryň arasynda 62% eýeleýär [3]. Gipermetropik refraksiýaly gözde ÝBG-niň döremegi nesil yzarlaýanlygy barada birnäçe onýyllyklar mundan ozal aýdylyp geçildi [1]. Öňki kameranyň kiçi, jöwheriň galyň we gözüň öňki-yzky okunyň gysga bolmagy öňki kameranyň böwetlenmegine we ilkinji ÝBG-niň döremegine sebäp bolýan nesil yzarlaýan şert hasaplanýar [5, 7].

8 Fewral 2024

Saglyk

Göwrelilerde köpsuwlulyga getirýän howply faktorlar

Miwe AMANGULYÝEWA, Ogulşeker ANNAGYLYJOWA, Şeker BERDIÝEWA, Güljahan KAKAJANOWA Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezi, M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň akuşerçilik we ginekologiýa boýunça diplomdan soňky taýýarlyk kafedrasy Perinatal akuşerçiligiň doly öwrenilmedik bölümleriniň biri köpsuwlulyk bolup durýar. Daşary ýurt alymlarynyň maglumatlaryna laýyklykda, bu gaýra üzülmäniň ýygylygy 0,12%-den 8,4%-e çenli duşýar.

8 Fewral 2024

Saglyk

Rewmatoid artritli näsaglarda interleýkin-4-iň gender tapawudy

Tylla TAŇRYBERDIÝEWA, Wladimir GURBANOW, Şemşat AMANDURDYÝEWA, Selbi ATDAÝEWA M.Garryýew adyndaky TDLU-nyň kliniki farmakologiýa we endokrinologiýa okuwly gospital terapiýa kafedrasy Rewmatoid artrit (RA) – simmetriki periferiki poliartridiň ösmegi bilen häsiýetlenýän we bogunlaryň destruksiýasy, öýkenleriň zeperlenmegi, ýürek-damar keseller bilen bilelikde geçýän dowamly alawlama keselidir [1, 6, 12, 17].

8 Fewral 2024

Saglyk

2-nji tipli süýjüli diabetli näsaglarda metaboliki sindrom

Şöhrat HOJAMYRADOWFiziologiýa ylmy-kliniki merkezli hassahanasy Metaboliki sindrom (MS) ýürek gan-damar patologiýalarynyň we 2-nji tipli süýjüli diabetiň döremeginiň töwekgellik faktorlarynyň birnäçesi bilen üýtgeşmeleriň metaboliki topary hökmünde kesgitlenilýär.

8 Fewral 2024

Saglyk

Süýt mäzleriniň howply täze döremeleriniň bejergisinde Türkmenistanyň endemiki dermanlyk ösümlikleriniň ulanylyşy

Miwe BERDIMYRADOWA, Allamyrat AKMYRADOW, Meretguly JUMAÝEW, Sapargül ARAZMEDOWA, Serdar HAJYÝEWOnkologiýa ylmy-kliniki merkezi, M. Garryýew adyndaky TDLU-nyň medisina biologiýasy we genetika, şöhle bilen anyklaýyş, bejeriş we onkologiýa kafedralary Süýt mäzleriniň howply täze döremelerinden (SMHTD) bolan keselleýjiligiň we ölümçiligiň görkezijileri dünýäniň ähli döwletlerinde dürli derejelerde bellenilýär. Demirgazyk Amerika, Awstraliýa we Günbatar Ýewropa döwletlerinde her 100 000 zenana 99 näsag bellige alynýan bolsa, Gündogar Aziýa we Afrika döwletlerinde bu görkeziji 4 esse pesdir. Gündogar Ýewropa döwletlerinde bu görkeziji orta derejelerde saklanýar [2, 9, 10]. Russiýa döwletinde SMHTD-den bolan keselleýjilik her 100 000 zenana 46 näsaga deň. Ykdysady taýdan ösen we ösüp barýan döwletlerde SMHTD-den bolan keselleýjiligiň ýokarylygy, urbanizasiýanyň ösmegi we şäher durmuş düzgünleriniň zyýanly täsirleri bilen düşündirilýär [5, 8, 10].

8 Fewral 2024

Saglyk

Saglygy goraýyş ulgamy ösüşli ýollarda

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň ilatynyň saglygy, abadan we bagtyýar durmuşy döwlet syýasatymyzyň esasy maksadydyr. Ýakynda paýtagtymyzda Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylyna bagyşlanan halkara ylmy-amaly maslahat we köpugurly sergi geçirildi. Ol «Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly» şygary astynda tamamlanyp barýan ýylyň jemlerini jemleýän özboluşly çärä öwrüldi.

8 Fewral 2024

Saglyk

Saglygy goraýyşda halkara hyzmatdaşlyk

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň saglygyny goramak, keselleriň öňüni almak, ynsan ömrüniň dowamlylygyny uzaltmak, «Saglyk» Döwlet maksatnamasyny üstünlikli durmuşa geçirmek, halkara guramalar bilen bu ugurda hyzmatdaşlygy ýola goýmak ugrunda giň gerimli çäreler amala aşyrylýar. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynda göz öňünde tutulan çäreleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, pudagyň düzümleri döwrebaplaşdyrylýar, innowasion tehnologiýalar, lukmançylyk ulgamyndaky öňdebaryjy dünýä tejribesi işjeň ornaşdyrylýar. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň esasynda ilatyň saglygy baradaky aladanyň döwlet syýasaty derejesine göterilmegi saglygy goraýyş işgärlerine halkymyza hyzmat edip, ak ýürekden zähmet çekmäge itergi berýär hem-de olaryň öňünde uly wezipeleri goýýar. Bu günki gün halkymyzyň rowaçlygy baradaky aladany esasy ugur edinýän Türkmenistan dünýäde sagdynlygyň we ruhubelentligiň ýurdy hökmünde ykrar edilýär.

11 Dekabr 2023

Saglyk

Bitaraplyk – buýsanjymyz

Häzirki ajaýyp günlerde ýurdumyzyň baky Bitaraplygynyň 28 ýyllyk toýuna uly ruhubelentlik bilen barýarys. Şanly Garaşsyzlyk, baky Bitaraplyk türkmen halkynyň hasyl bolan arzuwydyr. Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy ýurdumyzda we dünýäde gülläp ösüşleriň binýadydyr. Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy ýurdumyzyň daşary syýasatynyň esasy ugruny, ýol-ýörelgesini kesgitleýär we äşgär edýär. Türkmenistan dünýäniň ähli döwletleri, şol sanda iri halkara guramalary bilen diňe bir özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmak bilen çäklenmän, eýsem, ilkinji nobatda, şol hyzmatdaşlygyň dostlukly hem-de umumadamzat jemgyýetçiliginde asudalyk syýasatyny öňe sürýän oňaýly gatnaşyklardan ybarat bolmagy ugrunda tagalla edýär. Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy demokratik, hukuk, dünýewi döwletimiziň, dörediji we parahatçylyk söýüji agzybir halkymyzyň dünýäde at-abraýyny has-da belende göterýär, ynsanperwer ýörelgelerimizi dabaralandyrýar.

5 Dekabr 2023

Bitaraplyk