"Türkmenistanyň lukmançylygy" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-55
Email: t-lukmanchylyk-zurnaly@sanly.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Elektrik ugor balygy

Ýylan sypatly elektrik ugor balygy ýyrtyjy balyklaryň toparyna degişli bolup, batgalyklarda ýa-da gurap barýan köllerde (Günorta Amerikada) ýaşaýar. Onuň uzynlygy 1,5 – 2 metre, agramy bolsa 15 – 20 kilograma ýetýär. Näme üçin batgalykdaky we köllerdäki balyklar ugor balygyň agzyna özleri barýarka? Bu sowal köp wagtyň dowamynda alymlarda uly gyzyklanma döredipdir. Muňa garamazdan, alymlaryň irginsiz zähmeti netijesinde bu sowala jogap tapylýar. Ugor balygynyň ýaşaýşy öwrenilende bu gizlin syryň üsti açylýar. Balygyň bedeninde 1000 watta barabar kuwwaty, 600 wolta ýetýän elektrik togy bolýar. Ol öz awy üçin kuwwatlylygy 600 wolt bolan energiýasyny peýdalanýar. Balyk togy suwa goýberende suw kisloroda we wodoroda dargaýar. Netijede, kisloroda mätäç balyklar onuň golaýyna gelýärler. Balyk ýene-de bir elektrik urgy bilen balyklary heläkçilige sezewar edýär we şolar bilen iýmitlenýär. Bu balyklaryň elektrik öndürýän beden agzasy edil häzirki zaman akkumulýatorlarynyň gurluşy ýalydyr.

5 Dekabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Äýnekli ördek

Tebigatda guşlar dünýäsiniň geň-enaýy wekilleriniň biri bolan äýnekli ördek (latynça, Somateria Fischeri) ördekler maşgalasyna degişli bolan guşdur. Äýnekli ördek Alýaskanyň we Demirgazyk-Gündogar Sibiriň deňiz kenarýakalarynda duş gelýär. Guşlar dünýäsiniň bu täsin wekiliniň beden gurluşy-da üýtgeşikdir. Onuň boýny gysgadan gelen ýogynrak bolup, kükregi gara reňklidir. Onuň kellesinde mese-mälim bildirip duran nagşy bar. Bu guşuň bedeniniň ululygy 60 santimetre, agramy bolsa, ortaça 1,6 kilograma çenli ýetýär. Äýnekli ördegiň bedeniniň esasy aýratynlygy – gözüniň töweregindäki çiş ýaly şekilidir. Çünki onuň gözünde diametri 30 millimetr töweregi bolan çişirilen «äýnegi» bar. Bu görnüşiň horazynyň bedeni ak nagyşly, mäkiýanlarynyňky çal nagyşlydyr. Maňlaýynda aýratyn ýaşyl reňkli tüý örtügi bolup, çüňki sary ýa-da mämişi reňkli, ýelekleriniň uçlary gara reňkli bolýar. Äýnekli ördegiň bedeniniň reňki pasyllara görä üýtgeýär. Mäkiýanlarynyň bedeni tutuş ýylyň dowamynda diýen ýaly gülgüne ýa-da goňrumtyl reňkli bolýar. Horazy garamtyl reňkli bolup, arkasyndan ak zolak geçýär, gözleriniň töweregindäki sarymtyl-ýaşyl öwüsýän uly ak tegelek tegmiller onuň özboluşlylygyny artdyrýar. Bu ördekleriň mäkiýany garamtyl-goňrumtyl reňkli bolup, ýiti ses bilen gagyldaýar.

28 Noýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Täsin jandarlar

Fenek tilkisi Fenek tilkisi täsin jandar hasaplanýar. Bular, esasan, Demirgazyk Afrikanyň çöllerinde ýaşaýarlar. Fenek beýleki tilkilerden göwrüminiň kiçiligi we ullakan gulaklary bilen tapawutlanýar. Uzynlygy 15 santimetre çenli bolan gulaklary, diňe diň salmagyň özboluşly serişdesi bolman, eýsem, bedeni sowatmagyň hem gowy serişdesidir. Olar juda çalasyn hereketleri bilen köpleriň ünsüni özüne çekýär. Çünki çölde ýaşaýan bu tilkileriň der bölüp çykarýan mäzleri ýok, şol sebäpli giň gulaklara eýe bolmak bilen termoregulýasiýa hadysasyny aňsatlaşdyrmagy başarýarlar. Jandaryň duýgur gulaklary gaty seslere çydap bilmeýär. Olar bökmek ukyby bilen hem meşhurdyr. Kiçijik tilkijikler aňsatlyk bilen 70 — 120 santimetr öňe bökmegi başarýarlar.

22 Noýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Gulanlara gözegçilik edilýär

Haýwanat dünýäsiniň özboluşly wekilleriniň biri hem gulanlardyr. Gulanlar gylýallar maşgalasyna degişlidir. Olaryň gulaklary eşekleriňkiden gysga bolsa-da, atyňkydan uzyndyr. Arkasy eşekleriňki ýaly gönüdir, gysga guýrugynyň ujunda bolsa çotga şekilli çöpürleri bar. Emma ol eşege garanda has syratly, güýçli we uludyr. Gulanlar süri bolup ýaşaýarlar. Olar gurak şertlere has oňat uýgunlaşandyr. Şor suwy-da içmäge ukyplydyrlar. Geçmişde gulanlar ýurdumyzda daglaryň gaýalyk ýerlerinden, dag we derýaýaka tokaýlardan, gamyşlaryň gür jeňňelliklerinden hem-de batgalyklardan beýleki ähli pesliklerde, dag etegi baýyrlyklarda ýaşapdyrlar. Däneli ösümlikler, ýowşanlar we şoralar gulanlaryň esasy iýmiti bolup durýarlar. Gulanlaryň häzirki ýaýrawy we sanynyň artmagy suw çeşmelerine baglydyr. Ýylyň gurak we yssy döwürlerinde, otlaryň çyglylygy pes bolanda, gulanlar suwy yzygiderli içmeli bolýarlar. Olar maý we aprel aýlarynda höwre gelýärler. Ene gulan üç-dört ýaşyndan 15 ýaşyna çenli nesil öndürmäge ukyplydyr. Amatly şertler bolanda, ene gulanlar, aýratyn-da ýaş gulanlar her ýyl, käte yzygiderli 5-6 ýyllap nesil öndürýärler. Ýyndam we örän çydamly haýwan bolan gulanlaryň görüş, eşidiş we ys alyş synalary has ösendir. Olaryň ýanyna duýdansyz golaýlaşmak mümkin däl diýen ýalydyr.

15 Noýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Täsin Fenek tilkisi

Fenek tilkileriň arasynda ýeke-täk öýde saklanýan görnüşidir. «Fenek» arap sözünden gelip çykyp, «tilki» diýen manyny berýär. Alymlar köp wagtlap bu jandary tilkiler urugyna degişli etmändirler. Fenek özüni alyp barşy boýunça hem beýleki haýwanlardan güýçli tapawutlanýar. Göwresi boýunça öý pişiginden kiçi bolan tokaý fenegi – fenekler urugyna degişlidir. Bu kiçijek ýyrtyjynyň boýunyň uzynlygy 20 santimetre, guýrugy bilen hasap edilende 65 santimetre barabar bolup, agramy 1,5 kilograma golaý bolýar. Onuň daşky keşbi örän gelşikli bolup, tumşugy we burny uzyndyr. Fenek daşky görnüşi boýunça pişigi hem ýadyňa salýar. Görüjiligi ýiti, dişleri ownukdan gyýak bolýar. Aýaklary inçe, ýöne güýçli we çalasyn bolýar. Dabanyndaky gür tüýler çäge gyzanda, gyzgynyň dabanyna zyýan ýetirmeginden gorap saklaýar. Bedeni çäge reňkli, uzyn, gür we ýumşak tüýli bolup, guýrugynyň ujy garadyr.

14 Noýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Saýgak

Dünýäniň dürli ýerlerinde, şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlarynda gabat gelýän saýgak tebigatyň ýyndam jandarlarynyň biridir. Ol sagatda segsen kilometr tizlikde ylgap bilýär. Şonda saýgak 10 kilometr aralygy ýadamazdan geçmegi başarýar. Bu haýwanyň agramy otuz kilograma çenli bolup, erkegi biraz ulurakdyr. Ol pasyllara görä öz tüýüni, reňkini özgerdýär. Ýagny saýgagyň tomsuna sarymtyl-mele, inçe, gyşyna sarymtyl ak, ýogyn tüýleri bolýar. Onuň düýäniňkä çalymdaş uly gözleri, ujy tegelenip duran gulaklary bar. Saýgagyň diňe erkeginde şah bolup, ol mum reňklidir we tegelek, ýogyn halkalardan düzülendir.

8 Noýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Haýwanlar hem aýdym aýdýarlarmyka?

Siz tebigatda diňe bir guşlaryň aýdym aýdyp, nagma kakman, eýsem, beýleki suw jandarlarynyň hem aýdym aýdyp bilýändigini bilýärmisiňiz? Şeýle jandarlara kitler degişlidir. Kitleriň sesleri adamlaryň aýdym aýdyşlaryna meňzemän hem duranok. Tebigatda dişli we dişsiz kitler bar. Dişsiz kitler köpeliş döwründe üýtgeşik, aýdyma meňzeş sesleri çykarýarlar. Dişli kitleriň we delfinleriň sesleri dişsiz kitlere garanda, pes ýygylykdadyr.

7 Noýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Edermenligiň ajaýyp nusgasy

Türkmen alabaýynyň batyrlyk, merdanalyk, wepalylyk, sypaýylyk ýaly häsiýet-sypatlaryny öz duýgulary, hereketleri arkaly, özüni alyp barşy bilen örän anyk, dürs aňladýandygyny bu gün bütin dünýä bilýär. Milletiň öz bolşuny milli gymmatlyklaryna şeýle dürs geçirip bilşi bolsa, çuňňur oýlanyp otursaň, hakykatdan hem, dünýäni aňk ediji, juda haýran galdyryjy ahwalatdyr. Şeýle ahwalaty biz milli gymmatlyklarymyzyň ählisinde — bedewimizde, halymyzda, kilimimizde, saryja goýnumyzda, dutarymyzdan, gyjagymyzdan syzylyp çykýan mukamlarymyzda hem görýäris, duýýarys. Dünýä alymlary alabaýlaryň iň gowy tohumynyň hut Türkmenistandadygyny ykrar edýärler. Bu milli gymmatlyklarymyzy dünýä ýaýmakda Milli Liderimiziň bitiren hyzmatlarynyň ähmiýeti bütin geljegimize uzap gidýär. Bu türkmen alabaýy babatynda hem şeýledir. Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmen alabaýy» atly kitaby ata-babalarymyzyň ýaşaýşynda özboluşly orny eýelän alabaý itlerine degişli bilimleriň uly toplumyny özünde jemleýär. Bu kitapda Gündogaryň beýik danasy Jelaletdin Rumynyň pars dilinde ýazylan «Mesnewi» diwanynda: «Baraýsaň sen tötänden gapysyndan türkmeniň, işiginde itiniň ýatanyny görersiň» diýen setirler getirilýär. Gahryman Arkadagymyz alabaýyň aňrysynyň juda gadymdan gelýändigini dürli maglumatlaryň üsti bilen beýan edýär. Köne Nusaý ýadygärliginden 1949-njy ýylda ýüze çykarylan şabadalaryň erňegine çekilen tä

25 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Annageldiniň şir penjeli itleri

Annageldi ýaşlykdan alabaý itlerine höwrükdi. Onuňam özüne ýetesi sebäbi bardy. Kakasy Rozy aga Garagum çölünde dowar bakýardy. Ol ogluny okuwdan boş wagtlary çöle ýanyna gezelenje alyp giderdi. Tebigatyň gözelligi, çöl haýwanlarynyň üýtgeşikligi Annageldini haýran galdyrýardy. Aýratyn-da alabaý itleri ünsüni özüne çekýärdi. Çopanyň alabaý itleriniň özlerini alyp baryşlary, hereketleri, gylyk-häsiýetleri, sürini del haýwanlardan goraýşy Annageldi üçin täsinlikdi, üýtgeşikdi. Bir günem kakasy oňa:

25 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Öýüň goragçysy, halkyň guwanjy

Türkmen itleriniň ukyp-başarnyklary müňýyllyklaryň dowamynda has kämilleşipdir. Geçmişde alabaýlaryň eýelerine wepaly bolup, her hili howp-hatarlardan gorandygy, jeňlere gatnaşyp görkezen batyrlyklary barada gyzykly maglumatlar juda köp duş gelýär. Alabaý itleriniň örän gadymy döwürlerden bäri dürli maksatlar üçin ösdürilip ýetişdirilendigini, olaryň has gadymdan ynsanyň aýrylmaz ýoldaşy bolup gelýändigini ýurdumyzyň çägindäki arheologiýa ýadygärliklerinde duş gelýän tapyndylar hem subut edýär. Gadymy Jeýtun obasyndan biziň eýýamymyzdan öňki I müňýyllyga degişli itiň ystyhany ýüze çykarylýar. Onuň ägirt uly kellesi türkmenleriň ata-babalarynyň şol döwürde äpet itlere eýe bolandygyna şaýatlyk edýär. Gadymy ýadygärliklerde itleriň heýkeljikleri hem köp tapylýar. Olarda itleriň gulak-guýruklarynyň gysgaldylandygy mesaňa görünýär. Bu däp biziň günlerimize çenli saklanyp galypdyr. Hun türkmenleri gözi açylmadyk güjükleri eneleriniň emdirmeginden aýryp, olary öz elleri bilen iýmitlendiripdirler. Ulalan it özüniň ekleýjisini ýatda saklap, oňa wepaly hyzmat edipdir. Harby maksatlar üçin taýýarlanylýan itleri hem şeýle usullarda terbiýeläpdirler.

25 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Soňky sütün

Çopanlar alabaýyň bir garna bolan güjüklerden diňe olaryň nesilbaşylaryna meňzeşlerini hem-de enesiniň bir ýerden başga ýere geçirende ilki göterenini saýlap alýarlar. Şeýle-de biraz ulalansoň, olary güýç synagyna salyp görýärler. Eger-de, saýlap almakçy bolýan alabaýy garşydaşynyň guýrugyna ýa-da aýaklaryna agyz ursa, ony gorkak, kellesine, bokurdagyna ýapyşsa, batyrgaý häsiýetli görüp, şony-da çopan goşunda galdyrýarlar. * * *

24 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Çar-çar eder çarlaklar

Owadan hem şowhunly guşlaryň biride çarlaklardyr. Olaryň dünýäde 46 görnüşi bolup, şolaryň 9-sy ýurdumyzda duş gelýär. Biziň goraghanamyzyň çäklerindäki adalarda mesgen tutan çarlaklaryň çüňki ala çarlaklaryňkydan birneme kiçiräk, ýöne oňa derek olaryň reňki agrak, özlerem has gaharjaň bolup, adalara ýyrtyjy guş aralaşdygy hökman şonuň üstüne gazaply hüjüm edýärler. Olar topar bolup ýaşaýarlar. Toparlaýyn ýaşaýşynda rahatlyk ýok, ylaýtada ýumurtgalardan jüýje çykýan wagtlary. Çarlaklar höwürtgäni çägeli burunlarda, adalarda, dag gaýalarynda, seýrek ýagdaýlarda agaçlarda gurýarlar. Guşlaryň horazlary hem mäkiýanlary kürk bolup oturýarlar. Jüýjeleri ýumurtgadan sütük ýelekli çykýarlar, olar endamy gurandan soň, howp abananda ylgap gaçýarlar. Çarlaklar jüýjelerini bilelikde iýmitlendirýärler. Gezekligezegine jüýjelerine owunjak balyklary getirip berýärler. Olar, esasan, mörmöjekler, balyklar, maýda süýrenijiler we gemrijiler bilen iýmitlenýärler.    

18 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

«Dury gözli durnalar»

Türkmenleriň arasynda guşlar bilen baglanyşykly ýaýran ruhy we durmuş ýörelgeleri her birimiz üçin gyzykly bolsa gerek. Guşlara yzygiderli gözegçiligiň netijesinde halk paýhasynyň goýry gönezliginde olar barada giň düşünjeler jemlenipdir. Olaryň ýaşaýyş şertleri, köpelişi, häsiýetleri barada ençeme gyzykly rowaýatlar, ertekiler, tymsallar, nakyllar, atalar sözleri döräpdir. Halk döredijiligi eserleriniň ähli görnüşlerinde guşlary goramak, olara ýardam etmek meselesi örboýuna galýar. Türkmenleriň guşlar babatynda gyzykly däplerinde, ynançlarynda durnalar aýratyn orun eýeleýär. Türkmen halk döredijiliginiň eserlerinde durnalar adalatlylygyň, hoşgylawlylygyň alamaty hökmünde suratlandyrylýar. Durnalar Türkmenistanyň çäginde hemişelik ýaşaýan guş däldir. Olar ötegçi, wagtlaýyn ýaşaýan, düşläp geçýän guşlara degişlidir. Howa sowap ugranda, durnalar gyşlamak üçin günorta tarap geçýärler. Il arasynda: «Gaz geçse, gapyňy aç, durna geçse, duluňy ýap» diýen nakyl howanyň ýagdaýyny duýdurýan aýtgy bolup, giňden ýaýrapdyr. Türkmen awçylary durnanyň etinde ownuk süňkleriň köpdügi sebäpli ony awlamandyrlar. Il içinde durnanyň etini iýmek hem oňlanmandyr.

16 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Kindiwanja kebelekler

Ýer ýüzünde kebelekleriň münlerçe görnüşi bellidir. Olaryň bedenleriniň ululygy hem dürli-dürlüdir. Biziň ýurdumyzda hem kebelekleriň ýüzlerçe görnüşi duş gelýär. Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 3-nji neşirine kebelekleriň 11 görnüşi girizilendir. Olaryň ençeme görnüşine Hazar döwlet tebigy goraghanasynyň meýdanlarynda duş gelmek bolýar. Ýurdumyzda duş gelýän kindiwanja kebelekleriň biri-de perwanadyr. Onuň ululygy, takmynan, siňek ýalydyr. Ençeme şahyrlaryň eserlerinde bu kebelejigiň ady söýgi bilen tutulýar. Onuň ýaşaýyş ekologiýasyna köp adamlar beletdirler. Gijelerine ot ýakyp, çaý gaýnadýan ýa-da nahar bişirýän adamlar oňa köp duş gelýärler. Perwana ýakylýan oduň ýagtysyna gelip, onuň daşyndan aýlanyp başlaýar. ªeýlelikde, ol oduň daşyndan aýlanyp ýörşüne, oňa has ýakynlaşýar hem-de oduň ýalnyna ýanyp köýýär. Adamlaryň käbirleriniň bu jandarlara rehimi gelip, olary elleri bilen otdan daşrak kowjak bolýarlar. Emma şonda-da olar oduň ýalnyna özlerini urýarlar.

4 Oktýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Alajabars

Haýwanat dünýäsiniň özboluşly wekilleriniň biri hem alajabarsdyr. Ol pişikler maşgalasyna degişlidir. Ýurdumyzda alajabarsy awlamak gadagandyr. Ol Türkmenistanyň Bathyz, Köpetdag we Sünt-Hasardag döwlet goraghanalarynda goralýar. Sumbar we Çendir derýalarynyň boýlarynda, dag gerişlerinde we depelerinde, ýokarky belentliklerde alajabarsa duş gelmek bolýar. Olar gaýalaryň, depeleriň arasyndaky pesliklerde ýaşaýarlar. Alajabars ýaşaýan ýerini aňsat üýtgetmeýär, diňe ýaş barslar ulalansoň, ýaşamak üçin täze ýerleriň gözlegine çykýarlar. Alajabarsyň bedeniniň uzynlygy 130-180 santimetre, agramy 32-60 kilograma çenlidir. Erkekleri has iridir, tüýleri gysga hem dykyzdyr. Ene alajabars  nesil öndürmek üçin kert gaýalary, barmasy kyn bolan dereleri, gowaklary, toýnaklylaryň köp ýerini saýlaýar. Şol ýerde süreniň bardygy duýulmaýar, onuň ýanynda iýmit galyndylary bolmaýar. Çagalary ulalyşansoň, ene alajabars öz penalanýan ýerini yzygiderli çalşyp durýar.

20 Sentýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Atýalman

Haýwanat dünýäsinde süýdemdiriji jandarlaryň gemrijiler topary özlerinde 44 görnüşi jemleýär. Bobrinskiniň atýalmany hem urugda ýeke-täk görnüşdir. Garagum çölüniň endemigi bolan bu jandarlara ýurdumyzda üç ýerde: demirgazyk-günbatarda gadymy Uzboýuň aňyrsynda — Türkmenbaşy etrabynyň Gökdere obasyndan günortada Uzboýuň aşaky akymyna çenli aralykda, Amyderýanyň Sarygamşa akan gadymky ugrunda, Üňüz aňyrsyndaky Garagumuň şorluk hem takyrlyk ýerlerinde gabat gelmek bolýar. Bäş barmakly atýalmanlar maşgalasyna degişli bu gemriji jandarlar ýurdumyzdan gaýry Özbegistanyň çöllüklerinde hem ýaşaýarlar. Bedeniniň uzynlygy 11 santimetrden 13 santimetre çenli bolan atýalmanlar toýunsow, ownuk daşly toýunsow takyrlyklarda, bölekleýin syrap gelen çägeli we selçeň şoraly düzlüklerde ýaşaýarlar. Olaryň yzky aýaklarynyň uzynlygy 6 santimetre çenli, arkasy goňurrak, sarymtyl-gülgün öwüşginli açyk sary, bokurdagy, döşi we garny ak reňkli bolýar. Bu jandarlar hereket edip, gysga aralyga bökenlerinde, yzky aýaklaryny hemişe deň goýýarlar. Olaryň bedeninden 1,5 essä golaý uzyn guýrugynyň ujundaky küle reňkli gotazjyk çala bildirýär.

13 Sentýabr 2023

Haýwanat dünýäsi

Durnam, toýnuk...

Durnalar näme üçin toýnuk gurap uçýarka?! Bu barada her hili pikirdir çaklamalar bar. Şolaryň içinde serkerde durna howanyň päsgelçiligini aýryp, beýleki yzdaky durnalara uçmaga ýeňillik döredýär diýlen çaklama-da bar. Durnalaryň toýnuk gurap uçmagy, megerem, Watan bilen bagly bolsa gerek. Haçan-da, howa maýlanda, durnalar ýurdumyza gelip başlaýarlar. Şu ýerde gaty täsin bir ýagdaýy aýdyp geçeliň.

29 Awgust 2023

Haýwanat dünýäsi

Türkmen tebigatynyň gözelligi

Türkmen tebigaty özüniň özboluşly gözelligi, ajaýyp haýwanat we ösümlik dünýäsi bilen tapawutlanýar. Halkymyzda asyrlarboýy ene topraga, tebigata söýgi bilen çemeleşilip, ony goramak ýörelgeleri nesillerden nesillere geçirilip gelnipdir. Tebigata bolan söýgi halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşynyň, medeniýetiniň içinden eriş-argaç bolup geçýär. Daşky gurşawy goramak, tebigatdan we onuň baýlyklaryndan netijeli peýdalanmak, biodürlüligi gorap saklamak, şeýle-de onuň görnüşlerini köpeltmek ýurdumyzyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Ýurdumyzda her ýyl ýaz we güýz möwsümlerinde köpçülikleýin bag ekmek dabarasynda dürli agaçlar ekilýär. Ata-babalarymyzdan gelýän bu asylly ýörelge netijesinde ýurdumyz bagy-bossanlyga beslenip, mähriban Diýarymyzyň çägindäki tokaý zolaklary artýar. Bu bolsa haýwanat we ösümlik dünýäsiniň has-da baýamagyna getirýär. Olaryň arasynda Türkmenistanyň Gyzyl kitabyna girizilen seýrek duş gelýän we ýitip barýan görnüşler hem bardyr.

15 Awgust 2023

Haýwanat dünýäsi

Köpetdagyň etegindäki täsin künjek

Aşgabat şäherindäki Janly tebigatyň milli muzeýine baranyňda, haýwanat dünýäsi bilen ýakyndan tanşyp, olar barada täsirli maglumatlary öwrenip, özboluşly dünýä düşýärsiň. Şonuň üçin hem, bu künjege yzygider gezelenç etmäge gelýänleriň sany juda köp. Bu täsin muzeý 2010-njy ýylda gojaman Köpetdagyň täsin künjeginde açylyp ulanylmaga berildi. Muzeýiň gündogar böleginde Afrika sawannasy hem-de ýyrtyjylar, onuň günbatar böleginde toýnaklylar we guşlar bar. Mesgeni Gündogar Afrika bolan haýwanlaryň birnäçe görnüşini hem bu ýerde haýran galyjylyk bilen synlamak bolýar. Güneşli Diýarymyzyň daglarynda, sähralarynda, suwlarynda we tokaýlarynda mesgen tutan janly-jandarlaryň birnäçe görnüşleri bu ýere aýratyn görk goşýar.

2 Awgust 2023

Haýwanat dünýäsi

Suw suguny

Tebigatyň täsin jandarlarynyň biri-de suw suguny bolup, onuň esasy aýratynlygy şahynyň ýoklugydyr. Onuň suwuň köp ýerlerinde ýaşamagy şeýle atlandyrylmagyna sebäp bolupdyr. Bu sugunyň bedeniniň uzynlygy 1 metre çenli, beýikligi 45 — 55 santimetr, agramy 10 — 15 kilogram töweregi bolýar. Onuň erkeginiň ýokarky gyýak dişleri agzyndan daşary çykyp durýar. Reňki, köplenç, gyzylymtyl-goňrumtyldyr. Tomus aýlarynda bedeniniň tüýi gysga, gyş döwründe has ösgün bolýar.

2 Awgust 2023

Haýwanat dünýäsi