HABARLAR

Gyş pas­ly­nyň gu­ja­gyn­da...

«Türkmenistan Sport», № 4 (16), 2022 Gyş pas­ly, gö­räý­mä­ge, ag­ras, ga­zap­ly gö­rün­se-de, onuň gel­me­gi bi­len, yn­sa­ny haý­sy­dyr bir tä­sin şat­lyk duý­gu­sy gur­şap al­ýar. Gy­şyň ala­mat­la­ry ýü­rek­le­ri şeý­le­bir gur­şap alyp­dyr we­lin, onuň ge­le­ri­ne sa­byr­syz­lyk bi­len ga­raş­ýa­rys.

31 Dekabr 2022

Tebigat

Aňňat-aňňat depelerden ýol ýasap...

Hemmämize mälim bolşy ýaly, şu ýylyň 20-nji fewralynda Gahryman Arkadagymyz Garagum sährasyna gezelenjini amala aşyrdy. Gahryman Arkadagymyzyň gezelenjiniň dowamynda baý ösümlik we haýwanat dünýäsi bolan sahawatly sähramyzy synlamagy, Garagumda sport ulagynda gezelenç etmegi bizi örän buýsandyran waka boldy. Bu gün Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe behişdi Diýarymyzyň ajaýyp tebigatyny, milli aýratynlyklaryny goramaga, ony geljekki nesiller üçin aýawly saklamaga uly üns berilýär. Garagum sährasynyň umumy tutýan meýdany 350 müň inedördül kilometre deň. Sähranyň ajaýyp gözellikleri, tebigy täsinlikleri halkymyzyň milli buýsanjydyr, guwanjydyr.

27 Dekabr 2022

Tebigat

Howa maglumaty

Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Gidrometeorologiýa baradaky gullugynyň ýurdumyzda şu hepdäniň dowamynda boljak howanyň ýagdaýy barada berýän maglumaty Balkan welaýatynda: üýtgäp durýan bulutly howa bolup, ýagyş ýagar. Demirgazyk-günbatardan tizligi sekuntda 7 — 12 metrden 11 — 16 metre ýetýän şemal öwser. Howa gijelerine -2... +3 gradusdan +2... +7 gradus aralygynda maýyl, gündizlerine +9... +14 gradus, welaýatyò kenarýaka etraplarynda +4... +9 gradus maýyl bolar.

26 Dekabr 2022

Tebigat

Kunsit — gülgüne göwher

Kunsit juda täsin mineral bolup, bary-ýogy ýüz ýyl mundan öň, ýagny XX asyryň başynda dünýä meşhur bolýar. Mineral kaliforniýaly gözlegçiler tarapyndan tapylýar we ilki «ametist» diýlip ýalňyş kabul edilýär (käwagt oňa henizem spodumen-ametist diýilýär). Bu daşy kaliforniýaly ataly-ogul tapýar. Olar bu mineraly özbaşdak kesgitläp bilmeýärler we öwrenmek üçin gemmologa geçirýärler. Meşhur amerikan gemmology Jorj Kuns daşyň hakyky tebigatyny kesgitleýär we ilkinji gezek açyş edeniň hatyrasyna, bu daş «kunsit» diýlip atlandyrylýar. Şondan bäri kunsit owadanlygy bilen gymmat bahaly daşlaryň arasynda uly meşhurlyk gazanyp gelýär. Bu daşyň şeýle meşhurlyk gazanmagyna amerikanyň zergärçilik sungaty sebäp bolýar. 1900-nji ýyllarda gemmolog J.Kuns geň-enaýy daşlaryň gözleginde bolan Tiffany zergärçilik kärhanasynda işleýär. Elbetde, geň, täsin we owadan kunsit ony görenlerde dessine gyzyklanma döredýär. Tiffany kärhanasy täze daşy mahabatlandyryp, ondan şaý-sep bezeglerini öndürip başlaýar. Häzirki wagta çenli bu mineral ABŞ-da we Ýewropada uly meşhurlyga eýe bolup, ol «gülgüne göwher» diýlip hem tanalýar.

23 Dekabr 2022

Tebigat

Ýyldyzlar näme diýýär? Size gowulyk garaşýar! 2023-nji ýyl Ýanwar aýy

1.Hamal (Guzy 21.03 — 20.04) Ýanwar aýynda ýyldyzlar hamallara ýatdan çykmajak wakalary wada berýär. Siz bu döwürde durmuşyňyzda ýüze çykyp biljek päsgelçilikleri aňsatlyk bilen ýeňip geçip bilersiňiz. Bu döwürde hünär taýdan öňüňizde goýan maksatlaryňyza ýetersiňiz. Işiňizde uly üstünlikler we ösüşler garaşýar. Iş ýeriňizde ýürekdeş kärdeşleriňiziň maslahatlaryna eýeriň. Täze pikirleriňizi durmuşa geçirmekden çekinmäň. Ýanwarda serişdeleriňizi tygşytly peýdalanmak maslahat berilýär. Aýyň ahyrynda girdeji çeşmäňiziň artmagyna garaşylýar. Şahsy durmuşyňyzda uly üýtgeşmeler bolup biler. Maşgalaňyza hoş habar garaşýar. Ýanwar aýynda durmuşyňyzda şatlykly günleri başdan geçirersiňiz.

23 Dekabr 2022

Tebigat

Daragt bilen duşuşyk

Men bu ýere gelip kimdir birine garaşamok. Gaýta adamlaryň özleri gelýär. Sebäbi onuň huzuryna gelip haýran galmazlyk mümkinem däl. Belki, siz ony görensiňizem?! Bu seýilbag açyk asmanyň astyndaky muzeýi ýada salýar. Şonuň üçin men bu ýola mekdebe barýan ýol ýaly öwrenişikli. Onuň şo bolşy. Her gezek göýä, tanyş adam bilen görüşýän deý, onuň ýanyna barýaryn. Golaýladygymça o daragtyň öz gujagyna atarýan täsin duýgulary oňa hormatymy artdyrýar. — Essalawmaleýkim!

21 Dekabr 2022

Tebigat

Gyş pasly

Güýz paslyny yzda goýup, täze ýazlara ýakynlaşdyrýan gyş pasly dowam edýär. Planeter togalagynyň astronomiki gyşy bu pasyldaky Günüň günortan beýikliginiň üýtgemän galýan wagtyndan başlap, bahardaky gündiz bilen gijäniň birmeňzeş uzynlygyna çenli dowam edýär. Bu wagt Demirgazyk ýarymşarynda 22-nji dekabrdan 21-nji marta, Günorta ýarymşarynda bolsa, 22-nji iýundan 21-nji sentýabra çenli aralyga gabat gelýär. Dürli ýyllarda Ýer ýüzünde bu astronomiki pursatlar dürli wagtlara (görkezilen günüň içinde) gabat gelýär. Astronomiki taýdan ýylyň Gün ýagtylygynyň iň az sagady bolan güni gyş möwsüminiň ortalaryna gabat gelýär. Ýyl hasaby boýunça gyş pasly Demirgazyk ýarymşarynda dekabr, ýanwar, fewral, Günorta ýarymşarynda bolsa iýun, iýul, awgust aýlaryny öz içine alýar. Ata-babalarymyz milli senenamamyzda gyş paslyny dört bölege bölüpdirler. 22-nji noýabrda garagyşyň başlanýandygy, 7-nji dekabrda bolsa, uly çilläniň başlanýandygy hasaba alnypdyr. Uly çille 17-nji ýanwara çenli aralygy öz içine alýar. Ondan soňra kiçi çille başlanyp, ol 7-nji fewrala çenli dowam edýär. Bu döwürden 22-nji fewrala çenli aralyga ahyrky garagyş diýilýär.

20 Dekabr 2022

Tebigat

Agaç kökünden köpri

Bu köpriniň hiç hili demir bölekleri we beton diregleri ýok. Ol diňe agaçdan durýan bolsa-da, ony gurmak üçin asla agaç çapylmady. Onuň syry agaçlaryň kökleriniň, biri-biri bilen berk baglanyşyklylygyndadyr. Şol bir wagtyň özünde ösümlikleriň özleri ýaşamagyny dowam edýärler, kökleri ösýär we güýçlenýär. Bu bolsa, köpriniň wagtyň geçmegi bilen has-da berkemegine getirýär. Agaç köklerinden dörän dünýä belli janly köprüler Hindistanyň gündogarynda, Meghalaýa ştatynda ýerleşýär. Gadymy döwürlerden bäri Khasi halkynyň taýpalary bu ýerde ýaşapdyrlar, nesilden-nesle geçirip, agaç köklerinden janly köpri döretmek sungatyny gorap saklapdyrlar. Taryhy ýazgylarda 1844-nji ýylda ýewropaly syýahatçy Geni Ýuluň kökden dörän köprüleri gören ilkinji adamdygy baradaky maglumatlar bar. Emma Khasilerde köpri gurmak däbiniň ýüzlerçe, belki-de, müňlerçe ýyl bäri bardygyna şübhe ýok. Bu ýerde bir we iki hatarly köprüler giňden ýaýrandyr. Şunuň ýaly desga, Khasi obasynyň golaýynda ýerleşýän Paýnersla atly kiçijik janly köprüdir. Şeýle köprüler hemişe gök öwüsýär.

20 Dekabr 2022

Tebigat

Makaronmy ýa-da gül?

Ekzotikanyň ýokary bezeg häsiýetlerini adaty bolmadyk ýapraklary bilen üpjün edýän bu ösümlige Trahiandra diýilýär. Bu ösümlik ýapraklarynyň plastikligi bilen Afrikanyň endemik görnüşi hasaplanýar. Adatça Trahiandra höwesjeň gül ösdürip ýetişdirýänler tarapyndan köpeldilýär. Tebigatda bu ösümligiň 50-ä golaý görnüşi bar. Olaryň köpüsi pes, köpýyllyk gyrymsy agaçlar, muňa garamazdan, Trahiandranyň bir ýarym metr beýiklige ýetip bilýän görnüşleri-de bar. Trahiandranyň esasy aýratynlygy spiralda bükülýän adaty bolmadyk ýapraklarydyr. Spiral şekilli täsin ýapraklary ony gurak howadan goranmaga kömek edýär. Iň yssy howada bolsa, gaty we berk spirallara öwrülýärler.

20 Dekabr 2022

Tebigat

Köýtendagyň täsinlikleri

Köýtendag dag gerişleriniň we derýa jülgeleriniň ekologik ulgamlarynyň toplumyny dikeltmek, gorap saklamak, ösümlik we haýwanat dünýäsiniň genetik goruny hem-de sebitiň tebigatyny baýlaşdyrmak maksady bilen 1986-njy ýylyň 11-nji iýulynda Köýtendag döwlet goraghanasy döredildi. Onuň umumy meýdany 27139 gektara deňdir. Goraghananyň düzüminde Hojaýpil, Hojaburjybelent, Garlyk, Hojagarawul çäkli goraghanalary bar. Köýtendagda 60-a golaý ululy-kiçili gowaklar bolup, olardan 6-sy tebigy ýadygärlik hökmünde ykrar edilendir. «Haşymoýuk», «Gülşirin», «Aralyk», «Gapgotan», «Daşýürek» gowaklary özleriniň ylmy, gözellik, syýahatçylyk gymmatlyklary boýunça örän ähmiýetlidir. Bu gowaklar, esasan, ýeriň aşaky gatlaklaryndaky ýumşak jynslaryň suwda eremegi sebäpli boşluklaryň döremegi netijesinde millionlarça ýyllaryň dowamynda döräpdir. Olaryň ählisi Garlyk obasynyň gündogarynda Köýtendag gerşiniň demirgazyk eňňidinde ýerleşýär.

14 Dekabr 2022

Tebigat