Türkmenmetbugat

Çilik

Çilik adamda çakganlygy, ünslüligi, başarjaňlygy we sagdynlygy terbiýeleýär hem-de kuwwat berýär. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, türkmen halkynyň taryhynda häzirki zamanda dünýäde giňden ýaýran sport oýunlarynyň döremegine esas bolan halk oýunlary aýratyn orun eýeleýär. Olar terbiýeçilik we çylşyrymlylyk taýdan gitdigiçe çuňlaşdyrylypdyr. Halkymyzyň bäş müňýyllyk taryhy ýoly – ýaşamak üçin peýdaly durmuş tejribelerinden doly. Halkymyz durmuşyň iň ýönekeý hasaplanylýan hereketleriniň süňňüne-de örän derwaýys bolan hereketleriň toplumyny ornaşdyrypdyr. Türkmen halky ýurduň ykbalynyň çözgüdinde ähmiýetli bolan beden we ruhy sagdynlygyň başlangyçlaryny çagajyklaryň höwes bilen ýerine ýetirýän oýunlaryna örän aňly-paýhasly ornaşdyrmagy başarypdyr. Muňa halkymyzyň çilik oýnunyň mysalynda-da aýdyň göz ýetirmek bolýar. Çilik oýnunyň oýnalyşyny synlan uly ýaşly, paýhasly adam islendik döwürde-de onuň kämillikdigine, onda-da ýönekeý we sada kämillikdigine göz ýetirer. Emma onuň netijeleri welin, älemi haýrana goýan ýeňişler bolup, taryha ýazylypdyr.

19 Noýabr 2021

Miras

Gadymy medeniýet

Bir asyrdan gowrak wagt mundan ozal Änew medeniýeti amerikan geology Rafael Pampelliniň ylmy barlaglary netijesinde ilkinji gezek dünýä äşgär boldy. Türkmen topragynda baryp biziň eýýamymyzdan öňki V müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilen ak bugdaý Änew medeniýeti bilen baglanyşyklydyr. Änew medeniýetiniň örän gyzyklanma döredýänliginiň sebäbi, ol gadymy merkezler bolan Elam we Şumer bilen baglanyşykly ekerançylyk merkezleriň Türkmenistanyň günortasynda bolandygyny anyklamaga mümkinçilik berýär. Şonuň üçin bu günki gün ak bugdaýyň türkmen topragy bilen baglydygy bütin dünýäde ykrar edildi. Änew medeniýetiniň dowam eden döwri biziň eýýamymyzdan öňki V müňýyllyga – III müňýyllygyň başlaryna degişlidir. Änewde esasy kär ekerançylyk bolupdyr, munuň şeýledigine däneleriň toýunda galan yzlary, şeýle-de gazuw-agtaryş işleri geçirilende tapylan daş kätmenler, oraklar we sokular hem şaýatlyk edýär. Ekerançylyk, esasan, ýarym suwarymly häsiýetde bolan bolsa gerek. Ekerançylyk üçin çaýlaryň, akar çeşmeleriň jülgeleri ulanylypdyr. Ilat galla ekinlerini, ilkinji nobatda bolsa, arpa ekipdirler.

19 Noýabr 2021

Aziýanyň meşhur seýilgähleri

Ueno seýilgähi — Tokio (Ýaponiýa) Ueno seýilgähi Tokionyň merkezinde ýerleşip, Kaneýdzi ybadathanasynyň dowamy bolup durýar. Seýilgähde iň uly muzeýleriň käbirleri — Tokionyň Milli muzeýi, Günbatar sungat milli muzeýi, Tokio şäher sungat muzeýi we milli ylym muzeýi ýerleşýär. Şeýle-de, ol seýilgähde Ýaponiýadaky ilkinji haýwanat bagy hem bardyr.

19 Noýabr 2021

Halypalaryň göreldesi – şägirtleriň ýörelgesi

Magtymguly adyndaky Milli sazly drama teatrynyň aktrisasy Tuwakbibi Köçekowa halypalary, döredijilik ýoly we sungat hakynda gürrüň berýär. — Söhbetdeşligimiziň başyny

19 Noýabr 2021

Altmyş başly ak öýler

Öý-ojak — türkmeniň durmuşyndaky gadymdan gelýän maşgala mukaddesligi. Türkmen maşgalasynda ogul-gyz perzent dünýä inen pursadyndan başlap, ata-enäniň bar arzuwy ogul-gyzynyň akylly-kemally, ilhalar ynsan bolup ýetişmegi hem-de ol perzendiň il deňinde bagtly maşgalaly bolmagy, ýagny öýlenmegi, durmuşa çykmagydyr. Türkmeniň ak öýi barada söz açylsa, onuň milletimiziň şejerebaşysy Oguz han atamyz döwründe, has takygy, mundan bäş müň ýyl öň oýlap tapylandygyny aýdyp bolar. «Oguznamanyň» Parižde saklanýan nusgasynda Oguz han islendik tarapa ýörişe gitse, gurnama ak öýi äkidýändigi barada habar berilýär. Şol ýörişleriniň birinde onuň oturan ak öýüniň tüýnüginden asmandan inip, çal möjegiň gelendigi barada ol nusgada beýan edilýär. Şol çal möjek soňra Oguz hanyň ýörişlerinde leşgeriň öňünden ýöräpdir. Ol janawar Oguz han atamyzyň ýörişiniň şowly boljak tarapyna ýöräp, şowsuzlyga uçrajak tarapyna gitmekden saklanypdyr. Rowaýatlarda türkmen alabaýlarynyň türkmen şejerebaşysyna hyzmat eden şol ylahy jandaryň neslidigi aýdylýar.

19 Noýabr 2021

Derde derman düýe süýdi

Türkmenler «Düýe maly – dünýe maly», «Düýeli baý – dünýeli baý» diýip, düýe malyna uly hormat goýupdyrlar. Sebäbi düýäniň hiç bir yrýa zady ýok. Düýäniň eti, süýdi, ýüňi hem dermanlyk häsiýete eýedir. Düýäniň suwsuzlyga durnuklylygy mynasybetli onuň eti hem epgek-gyzgynyň garşysyna göreşmekde dermanlyk hasaplanylýar. Çünki düýe tomsuň tüp yssysynda gezýär hem bir hepdeläp suwsuz oňup bilýär. Düýe süýdi ynsanyň bedeniniň berkemeginde bahasyna ýetip bolmajak tebigy içgi saýylýar. Onuň düzüminde dürli ýaglar bar. Düýe çaly bolsa teşneligi gandyrmaga peýdaly. Şeýle hem öýkendir-böwrek keselleriniň bire-bir emi hasaplanylýar. Düýe ýüňünden edilen egin-eşikler jana şypaly hem ýakymly. Biziň günlerimize gelip ýeten düýeleriň arwana hem bugra tohumy çarwaçylykda gazanylan üstünliklerden biri hasaplanýar. Pederlerimizde heşdek düýeler, ýagny bugra adam diline düşünýär diýen ynanç bolupdyr. Asyrlaryň dowamynda Beýik ýüpek ýoly boýunça düýe kerwenleri yzygiderli gatnapdyr. Soňky ýyllarda Ýewropa döwletlerinde bedeni sagdyn saklamak üçin dürli berhizler ulanylýar. Emma Hindistan we Ýakyn Gündogar döwletleriniň halkynyň köplenç ýaşaýşynyň agyrlygyna we garyplygyna garamazdan, ýewropaly adam bilen deňeşdirilende olaryň ömürleri uzak we saglygy berk bolýar. Araplar düýe süýdüni köp keselleri, şol sanda mama keselini, ýaralary, diş agyryny, aşgazan-içege kesellerini bejermekde, zäherlere garşy

19 Noýabr 2021

Türkmen tahýasy

Türkmen tahýasy medeni gymmatlyklarymyzyň biridir. Ol milli başgaplaryň arasynda çeperçilik taýdan gaýtalanmajak kämil bezelişi bilen tapawutlanýar. El keşdeli tahýalar milli gymmatlyklarymyzyň ajaýyp nusgasydyr. Tahýany biçmek, tikmek, gaýamak we bezemek işlerini synlap, tahýa taýýarlamak sungat derejesine ýeten senetdir diýmek bolýar. Ynsan başynyň täjine deňelýän tahýanyň täsin nagyşlarynyň mazmunyna kalbyň iň päk arzuw-hyýallary, maksat-myrady, gadymy ynançlar, paýhas-parasatly ruhy ýörelgeler siňdirilipdir. Türkmen tahýasynda ene topragyň ýylysy, zenan kalbynyň mähri, gözel tebigatyň ajaýyplyklary jemlenendir. Başgabyň çeper bezelişiniň pelsepe dünýäsine içgin aralaşaňda, bir zada magat göz ýetirýärsiň. Tahýanyň mazmun pelsepesiniň ýumagyny çözläp başlaňda, nazaryň, owalbaşda, ynsan ýaşaýşynyň ilkinji şertleri: topragyň, suwuň, ösümlikleriň keşbini janlandyrýan gadymy nagyşlarda eglenýär.

19 Noýabr 2021

Bagşylaryň muşdagy

Ady we familiýasy: Kadyr Rahymow. Doglan senesi: 13.02.1935.

19 Noýabr 2021

Mugallymyň buýsanjy

Hormatly Prezidentimiziň parasatly ýolbaşçylygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe nesillerimiziň bagtyýar ýaşamagy, geljekde hakyky watançy, ynsanperwer, päk ahlakly, giň düşünjeli we halal adamlar bolup ýetişmegi ugrunda örän uly özgertmeler amala aşyrylýar. Gahryman Prezidentimiz çagalaryň sagdyn bolmagy üçin uly aladalar edýär. Beden taýdan sagdyn, ruhubelent çagalar sapaklary özleşdirmekde hem kynçylyk çekmeýärler. Olaryň akyl taýdan işjeňligi has ýokary bolýar. Şonuň bilen birlikde-de, sport bilen meşgullanýan çagalara nazary bilimleri öwretmegiň käbir aýratynlyklarynyň bardygyny hem bellemek gerek.

19 Noýabr 2021

Älem syry kitap bilen açylýar

Dünýä belli grek akyldary, görnükli filosof Platon: «Döwletiň başynda filosoflar otursady» diýip arzuw edipdir. Sebäbi şeýle adamlaryň watansöýüji, lebzine ygrarly, ilhalar, dostana bolýandyklaryny filosof bilipdir. Aslynda, «filosofiýa» sözüniň özi grek dilinden terjime edilende «filio-paýhas», «sofiýa-söýgi» diýmegi aňladýar. Paýhasa söýgüsi bolan adam bolsa diňe bir döwletiň ýa-da milletiň çäginde däl-de, bütin adamzat çygrynda pikir etmäge ukyplydyr. Dana şahyrymyz, beýik akyldar Magtymguly Pyragyda «Kitap okan gullar magnydan dokdur» diýen sözler bar. Şahyryň bu sözleriniň aňyrsynda umman kibi many ýatyr. Aslynda, häli-häzire çenli taryha öz adyny ýazmagy başaran ähli filosoflaryň-da okamak, ylym-bilim barada juda jaýdar jümleleri, kalbyňa girýän parasatly pikirleri bar. Magtymguly Pyragynyň atasy, ilkinji halypasy Döwletmämmet Azadynyň, Garry mollanyň «Wagzy-azat» eserinde:

19 Noýabr 2021

Hormatly Prezidentimiziň kitaplarynda gradasiýa hadysasy

Gepleşikde hem ýazuwda öz pikiriňi anyk, aýdyň, täsirli beýan edip bilmek medeniýetliligiň esasy şertleriniň biri hasaplanylýar. Muny diliň grammatik şertlerini, leksik baýlygyny doly özleşdirip amala aşyryp bolar. Gahryman Arkadagymyzyň zehininden syzylyp çykan kitaplary bu babatda görelde mekdebi bolup durýar. Many-mazmuna, paýhasly pikirlere baý sözleýiş medeniýeti hormatly Prezidentimiziň ähli kitaplarynyň hem esasy özenini düzýär. Alym Arkadagymyzyň sözlemleriniň mazmun özboluşlylygy olaryň grammatik gurluşy, stilistik öwüşginliligi esasynda şöhlelenýär. Mähriban Arkadagymyzyň eserlerinde pikiriň täsirli beýan edilmeginde gradasiýa hadysasy aýratyn orun eýeleýär. Mälim bolşy ýaly, many taýdan sözleriň derejelenişini kesgitleýän graduonimler diliň stilistik serişdeleriniň hatarynda gradasiýa (latyn sözi «gradatio» – kem-kemden güýçlenme) ady bilen öwrenilýär.

19 Noýabr 2021

Bilimler dünýäsi

Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli hormatly Prezidentimiziň talyplar we mekdep okuwçylary bilen geçiren duşuşygyndaky çykyşyndan soň dörän oýlanmalar 1-nji sentýabr. Bilimler we talyp ýaşlar güni. Bu gün meniň kalbymda üýtgeşik duýgular peýda bolýar. Çagalyk döwrümiň ýatlamalaryny oýarýanlygy üçinmikä?! Ýok, täze okuw ýylynyň başlanýanlygy üçin. Körpejelerimiziň, talyp ýaşlarymyzyň bilimler dünýäsine gadam basýan ilkinji güni bolanlygy üçin. Bu güne uly-kiçi sabyrsyzlyk bilen garaşýar ahyryn. Onda-da nähili garaşýar?! Täze okuw ýyly her bir maşgala üçin tüýs toý-baýrama öwrülýär. Bu günüň şowhuny tomus paslyndan – mekdep bazaryndan başlanýar. Okuwçylaryň okuw esbaplaryny, egin-eşiklerini almagynyň öz lezzeti bar. Hasam birinji synpa barýan körpeler üçin iň tolgundyryjy, iň ýatda galyjy günler. Belki, meniň kalbymy heýjana salýan zat, şol süýji hysyrdylaryň biziň maşgalamyzyň hem deňinden geçmeýänligidir.

19 Noýabr 2021

Žurnalistikanyň žanrlary habar beriş žanrlary hakynda maglumat

Žurnalistika özboluşly döredijilik işi hökmünde nusgawy hem-de milli sungatlardan düýpli tapawutlanýar, çünki onuň halk köpçüligine täsir ediş usullarynyň esasynda maglumat bar, has dogrusy, maglumata gatnaşyklar onuň düýp mazmunyny emele getirýär. Žurnalist döredijiliginiň bu binýatlyk esasyna laýyklykda, häzirki we öň ulanylan žanrlary üç sany esasy topara, ýagny habar beriş, seljerme beriş we çeper-publisistik toparlara bölmek bolýar. Habar beriş žanrlaryna

12 Noýabr 2021

Tymsallar

ÝAZGYT Şotlandiýada Fleming atly örän garyp daýhan ýaşaýardy. Ol bir gün ýerinde işläp ýörkä biriniň gygyran sesini eşidýär. Ol ses gelen tarapa ylgaýar. Baryp görse, batgalykda biline çenli batan çagany görýär. Çaga batgalykdan çykjak bolup, elinden gelenini edýärdi. Daýhan ol çagany batgalykdan çykaryp, ölümden halas edýär. Ertesi gün Flemingiň öýüne gymmatbahaly ulagda örän baý adamlaryň biri gelýär. Ol daýhana düýnki halas eden çaganyň kakasydygyny aýdýar. Ol daýhana:

12 Noýabr 2021

Şirin sözli ýazyjy

Sözüň jadylaýjy güýjüne imrinip, ykbalyny döredijilige baglan ýazyjy-şahyrlaryň her bir eseri, ömür ýoly hiç bir adamy-da biparh goýmaýar. Ine, sekiz onlugy arka atsa-da, döredijilige «arka öwürmedik», gaýta ýyl geçdigiçe täsirli eserleri döredýän halypa ýazyjynyň – Şirinjemal Geldiýewanyň adyny eşitmedigimiz ýokdur. Hem edebiýatda, hem ylmy işlerinde ençeme «çorba sowadan» halypa ýazyjynyň tutanýerli yhlasyna, zähmetsöýerligine berekella diýäýmeli. Biz Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň baş ylmy işgäri, filologiýa ylymlarynyň doktory Şirinjemal Geldiýewanyň ýanyna baranymyzda, çeper sözüň ussady, süýji dilli ýazyjy bilen derrew sözümiz alşyp gitdi. — Şirinjemal halypa, döredijilik dünýäsi — täsin dünýä. Şol «dünýäniň» täsinligine, gyzygyna düşen ilkinji günleriň — çagalygyňdan söhbet edäýsek. Ilkinji çap bolan eseriňi ýatlamak biz üçinem, siz üçinem gyzykly bolsa gerek.

12 Noýabr 2021

Öz-özüniň gözleginde

ÖZÜŇI ÖZÜŇ GÖZLÄŇDE, DAŞ-TÖWEREKDEN MASLAHAT BEREN BOLMAZ EKENI. Baýezid Bistamynyň gapysyny kakýar.

12 Noýabr 2021