"Neutral Turkmenistan" newspaper

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Ministrler Kabineti
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-18, 39-95-82, 39-95-88
Email: neutralturkmenistan-gazeti@online.tm

Gazeti PDF görnüşinde ýükläp almak

Habarlar

Saglygy goraýşyň üstünlikleri

Ata-babalarymyz, ene-mamalarymyz taryhyň uzak dowamynda tebigaty, onuň ösümlik we haýwanat dünýäsini öwrenmek arkaly halk lukmançylygynda köp tejribe toplapdyr we keselleriň öňüni almak, anyklamak, bejermek ugrundaky bilimlerini bize miras galdyrypdyr. Halkymyz edebi, medeni, taryhy, tebigy mirasa baý halk. Gadymy halkymyzyň düýe malynyň önümleri, dermanlyk ösümlikleri adamyň saglygyna peýdaly, bejeriji häsiýeti bilen meşhurdyr. Tebigat türkmen halkyna daglary, düzleri, deňzi, derýalary, çeşmeleri, dermanlyk häsiýetli ösümlik dünýäsini we täsin jandarlary peşgeş berdi. Günüň şöhlesi, suw, howa, türkmen topragynyň özboluşly florasy we faunasy diňe gözellik bolmak bilen çäklenmän, eýsem, adamyň saglygyna hem uly peýdasyny ýetirýär. Olary gorap saklamak we rejeli peýdalanmak biziň borjumyzdyr. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamy uly ösüşlere beslenýär. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň çäklerinde uzak geljegi nazarlaýan giň gerimli özgertmeler üstünlikli amala aşyrylýar. Ilatyň saglygyny goramak, ýokanç we ýokanç däl keselleriň öňüni almak, ýaramaz endikleriň adamyň saglygyna ýetirýän zyýanly täsirlerinden goramak maksady bilen BSGG-niň ülňülerine laýyk gelýän strategiýalar we maksatnamalar işlenip düzülýär we üstünlikli durmuşa ornaşdyrylýar.

4 Ýanwar 2023

Saglyk

Kişmiş — datly iýmiş

Biziň bereketli topragymyz dürli ir-iýmişlere baýdyr. Bu ir-iýmişlerden gawun, garpyz, hyýar, alma, injir, nar, kişde, kişmiş ... hemmesi jana lezzet, derde derman önümler hasaplanylýar. Türkmen saçagynyň datly bezegi bolan kişmiş şolaryň iň ýokumlylarynyň biridir. Kişmiş üzümiň guradylan görnüşidir. Köp miweler kakadylanda, gaýnadylanda ýokumlylygyny belli bir derejede ýitirýär. Iýmişiň bu görnüşi guradylandan soň peýdasynyň has-da köpdügi bilen tapawutlanýar. Kişmişiň dürli görnüşleri bardyr. Olardan dört görnüşi has hem ýörgünlidir. Biziň ýurdumyzda onuň gara we sary reňkli görnüşleri köp ulanylýar. Olaryň bedeniň dürli kesellere garşy göreşmek ukybyny artdyrýandygyny, rahatlandyryjy serişdedigini bellemeli. Galyberse-de, onuň ganazlykdan ejir çekýänlere, aşgazanagyrylylara peýdalydygyny halk lukmançylygynyň tejribeleri tassyklaýar.

4 Ýanwar 2023

Saglyk

Saglyk – ynsan başynyň täji

«Türkmenistan Sport», № 4 (16), 2022 Ata-ba­ba­la­ry­myz ça­ga ter­bi­ýe­si­ne he­mi­şe uly üns be­ripdir. Olar ne­sil ter­bi­ýe­sin­de pe­der­le­ri­miz­den mi­ras ga­lan edep-terbiýäni ýer­lik­li peý­da­lan­ma­gy ba­şa­ryp­dyr­lar. Pederlerimiz ýaş­larda her bir işe jo­gap­kär­li çe­me­leş­mek duý­gu­la­ry­ny oýa­ryp­dyrlar. Ýaş­lar üçin ýör­gün­li bo­lan ýe­di ha­zy­nanyň hökman olarda bolmagyny isläpdir. Ine, ol ýedi hazyna — sag­lyk, akyl, na­mys, ni­ka, sa­ga­dat­ly per­zent, gul­luk, din-iman. Ýe­di ha­zy­na uly baý­lyk hök­mün­de ga­ran pe­der­le­ri­miz ça­ga­la­ry­na öwüt-ün­dew eden­le­rin­de: «Şu baý­lyk­la­ryň her bi­ri­ni özü­ňiz­de jem­läp, ola­ra jo­gap­kär­li çe­me­le­şip, dur­mu­şy­ňy­zyň be­ze­gi­ne öw­rüp bil­se­ňiz, bagt-be­re­ket, ab­raý- hor­mat si­zi he­mi­şe öz sa­ýa­syn­da sak­lar!» di­ýip­dir­ler. Bi­zem ýe­di ha­zy­na­nyň bi­ri ha­sap­la­nyl­ýan baý­lyk ba­ra­da gür­rüň ber­me­gi ma­kul bil­dik.

4 Ýanwar 2023

Saglyk

Bedenterbiýe — beden saglygy

«Türkmenistan Sport», № 4 (16), 2022 Be­den­ter­bi­ýe bi­len yzy­gi­der­li meş­gul­lan­mak be­de­ni­ňi ter­bi­ýe­le­mek­dir. Be­den sag­dyn­ly­gy di­ňe bir adam üçin däl, eý­sem tu­tuş jem­gy­ýet üçin uly gym­mat­ly baý­lyk bo­lup dur­ýar. Çün­ki ol sag­dyn­ly­gyň we güýç-kuw­wa­tyň, zäh­met hem-de dö­re­di­ji­lik­li iş­jeň­li­gi­niň, umu­man, aba­dan dur­mu­şyň göz­ba­şy­dyr. Mu­ny en­di­gi­ne öw­ren yn­san­lar he­mi­şe sag­dyn­dyr we göw­na­çyk­dyr. Sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­ne eýe­rip, ýyl­sa­ýyn bu he­re­ke­te türk­me­nis­tan­ly­la­ryň bar­ha köp san­ly­sy go­şul­ýar. Hu­su­san-da, Türk­me­nis­ta­nyň Be­den­ter­bi­ýe we sport ba­ra­da­ky döw­let ko­mi­te­ti­niň ga­ra­ma­gyn­da­ky eda­ra­la­ryň sport bi­len meş­gul­lan­ýan tür­gen­le­ri­niň sa­ny bar­ha art­ýar. Mu­nuň özi sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­niň pug­ta­lan­ma­gy­na, adam­la­ryň bag­ty­ýar dur­mu­şy­nyň üp­jün edil­me­gi­ne ýar­dam ber­ýär. Mä­lim bol­şy ýa­ly, hor­mat­ly Pre­ziden­ti­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da ýur­du­myz­da be­den­ter­bi­ýe he­re­ke­ti­ni art­dyr­mak­da, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­ni wa­gyz et­mek­de adam sag­ly­gy­na peý­da­ly tä­si­ri­ni ýe­tir­ýän wa­jyp iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Be­den­ter­bi­ýe we sport bi­len yzy­gi­der­li meş­gul­lan­mak üçin ýur­du­myz­da äh­li şert­ler dö­re­di­lip be­ril­ýär. Mu­ňa tür­gen­le­riň ga­zan­ýan ne­ti­je­le­ri aý­dyň my­sal­

4 Ýanwar 2023

Saglyk

Ekologiýa taýdan arassa şäher

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde, pederlerimiziň şöhrata beslän mukaddes taryhy topragynda gurulýan Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezi — Arkadag şäheri bu gün ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň şuglasy bolup ýalkym saçýar. Şäherde gurlan birnäçe binalara taryhy şahsyýetlerimiziň atlarynyň dakylmagy halkyň arzuw-isleginiň amala aşmasyndan, pederlerimize goýlan belent sarpadan nyşandyr. Häzirki wagtda Arkadagly Serdarymyzyň baştutanlygynda gurluşygy dowam etdirilýän döwrebap şäheriň binagärlik keşbinde Watanymyzyň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösüşi şöhlelenip, ýaşaýyş-durmuş üpjünçiliginiň guralyşynda milli mirasymyzyň, ruhy gymmatlyklarymyzyň, halkymyzyň köpasyrlyk baý taryhynyň, medeni däpleriniň öz beýanyny tapýandygy saglygy goraýyş ulgamynyň işgärlerini hem çäksiz buýsandyrýar.

4 Ýanwar 2023

Saglyk

Bagtyýar — täze ýylda ilkinji doglan çaga

Oglanjyk öz ady bilen bile dünýä geldi Paýtagtymyz Aşgabatda ýaşaýan Mommadowlaryň maşgalasy üçin täze ýyl turuwbaşdan düşümli, döwletli geldi. Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezinde täze ýylyň gadam goýan ilkinji minutlarynda olaryň ogul perzentleri dünýä indi. Bu oglanjyk täze, 2023-nji ýylda ýurdumyzda ilkinji dünýä inen çagadyr.

3 Ýanwar 2023

Saglyk

Hormatly ildeşler!

Täze ýyl agşamynda iýmitiňize ünsli boluň! Garym-gatym iýmekden saklanyň! Şahsy we jemgyýetçilik arassaçylyk tertip-düzgünlerini berk berjaý etmeli. Elleri hemişe arassa saklamaly.

31 Dekabr 2022

Saglyk

Saglyk hakda pähimler

Tä­ze ýyl ag­şa­my­nyň ta­gam­la­ryn­dan aşa köp hem-de ga­rym-ga­tym edip iý­mek sag­lyk üçin zy­ýan­ly­dyr. Baý­ram­çy­lyk sa­ça­gyn­da­ky nyg­mat­la­ra üns­lü­räk çe­me­leş­me­gi ýat­lat­mak bi­len, sag­ly­ga de­giş­li şu pä­him­le­ri hö­dür­le­ýä­ris.

30 Dekabr 2022

Saglyk

Saglyk — beglik

Şahsy we jemgyýetçilik arassaçylygy babatdaky tertip-düzgünleri berjaý ediň! Elleriňizi arassa saklaň! Pasla görä ünsli geýniň we çagalaryňyza gözegçilik ediň!

28 Dekabr 2022

Saglyk

Saglygymyz öz elimizde

Täze ýyl baýramçylygynda adatça, gije sagat 22:00 —00:00 bolýança garaşman, agşamara ýuwaş-ýuwaşdan naharlanyp durmalydyr. Agyrrak naharlary irräk iýip, gijara ýeňil tagamlary iýmek maksadalaýykdyr. Täze ýyl saçagyna, esasan, hamyrly, ýagly, süýji önümler däl-de, belokly önümlerden (ýagsyz göle, sygyr eti, balyk, ýumurtga) bişirilen naharlary goýmak saglyk üçin peýdalydyr. Nohutdan, noýbadan, mekgejöwenden, käşirden, şugundyrdan, kelemden, ýumurtga, şöhlat we maýonez goşulyp taýýarlanan işdäaçarlaryň terligine ünsli bolmaly. Olara derek pomidory, hyýary, bolgar burçuny, sogany, sarymsagy, ter gök otlary köpräk ulanmak has peýdalydyr. Elbetde, islendik baýramçylykda süýji nygmatlar bilen çaý içmek endige öwrülendir. Olary saglyga oňyn täsir edýän ýagdaýda taýýarlamak mümkindir. Hoşboýluklar atylyp demlenen çaý sowuk gyş gijesinde endamyňy gyzdyrýar, keýpiňi göterýär, ýadawlygyňy aýyrýar. 100 gram çaýa 1 apelsiniň gabygyny, külkelenen myhagyň (gwozdika) 1 çaý çemçesini, biraz dalçyn (korisa) we zenjebil (imbir) goşmaly. Çaýyň gapdaly bilen kädi mürepbesini ýa-da injir şirinligini iýmek has peýdalydyr.

28 Dekabr 2022

Saglyk

Lukman hekim baradaky ýatlamalardan

Orta asyryň beýik akyldar alymy, filosofy, lukmany ibn Sina Eýranyň Hemedan şäherinde 1037-nji ýylyň 18-nji iýunynda 57 ýaşynda aradan çykypdyr we şol ýerde hem jaýlanypdyr. Alym ençeme uly göwrümli ylmy iş ýazypdyr. Lukman Hekimiň kakasyna Abdylla diýer ekenler. Onuň işini dowam etdirijileriň biri hem Jürjany bolupdyr. Jürjany ibn Sinanyň ýazyp ýetişmedik ençeme ýazgylarynyň yzyny dowam edipdir. Ibn Sina bir gezek düýpli ýarawsyzlyk tapyp, özüniň öljekdigini duýupdyr. Şonda ol özüniň şägirtlerine: “Mundan ozal men öz-özüme däri-derman edip, özümi bejerip gelen bolsam, indi meniň bu sataşan derdime güýjüm ýetenok, oňa siziňem güýjüňiz ýetmez. Şonuň üçinem siz meniň bu sataşan derdime däri-derman gözlemäň, bu derdi bejermekligiň ýoly ýok” diýipdir-de, olara ýüzlenip: “Siz meniň iň sowatly şägirdim hem talybymsyňyz. Meniň öwrenip we öwredip ýetişmedik zatlarymy siz dowam etmelisiňiz. Meniň bu aýtjak zatlarymy berk belläň! Men bu sözleri öz çagalaryma elmydama nesihat edip geldim. Indem size nesihat edýärin, siz hem öz geljekki nesilleriňize nesihat ediň:

28 Dekabr 2022

Saglyk

Peýdalanyp ulansaňyz...

Süýt ýaşaýşyň şerbedi Beýik lukman Ibn Sina: “Ynsan üçin iň peýdaly önümleriň biri süýtdür” diýýär. Geçmişde “Süýt ýaşaýşyň şerbedi” diýlip atlandyrylypdyr.

28 Dekabr 2022

Saglyk

Döwrebaplyk, gözellik, saglyk

Arkadag şäheriniň ýaşaýjylaryna bagt paýlar Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezine «Arkadag şäheri» adynyň dakylmagy welaýatyň saglygy goraýyş işgärleriniň hem göwün guşuny ganatlandyryp, buýsanjyna buýsanç goşdy. Bu ajaýyp şäherde hut lukman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalarynyň netijesinde döwrebap saglygy goraýyş desgalarynyň-da birnäçesi guruldy. Täze şäherde, umuman, tutuş welaýatda ilatyň saglygyny goramak babatda durmuşa geçirilen giň gerimli işler, döredilen döwrebap şertler barada degişli ulgamyň wekilleri buýsanç bilen gürrüň berýärler.

28 Dekabr 2022

Saglyk

Peýdaly madda

Bu peýdaly madda (pigment) «likopin» diýlip atlandyrylýar. Likopin – gök önümlerde, has takygy, pomidorda, süýji burçda, gyzyl kelemde, üzümde, narpyzda, hurmada we käbir sitrus miwelerinde köp bolýar. Gök önümler bişip ýetişende ol gyzyl reňk beriji madda bolup hyzmat edýär. Şoňa görä-de, ol gök önümleriň içinden pomidorda has köp bolýar. Gök önümler gaýtadan işlenende-de, gaýnadylanda-da likopin ýok bolup gitmeýän, suwda eremeýän molekuladyr. Onuň molekulýar formulasy C40, H56, bolup, bedende A witaminiň emele gelmegine ýardam edýän beta-karotindir. Karotinler ösümlikleriň Gün şöhlesini özüne kabul edip almagyna ýardam edýär we hlorofili ultramelewşe şöhlesiniň zyýanly täsirinden goraýar. Likopiniň nähili peýdaly ähmiýeti barka diýlende, ol adam bedeninde antioksidant häsiýetine eýedir. Ol bedendäki öýjükleri erkin radikallaryň zyýan beriji täsirlerinden goraýar. Onuň ýaglary erediji häsiýeti bar.

27 Dekabr 2022

Saglyk

Berekediňiz köp, janyňyz sag bolsun!

Ýe­ne-de san­ly­ja gün­den hal­ky­myz Tä­ze ýy­ly gar­şy­lar. Tä­ze ýyl baý­ram­çy­ly­gy — maş­ga­la baý­ram­çy­ly­gy. Hut şo­nuň üçin hem ony her bir maş­ga­la­da sag­dyn­lyk­da, şa­dy­ýan­lyk­da we ru­hu­be­lent­lik­de gar­şy ala­lyň! Tä­ze ýyl ag­şa­my sa­çak­la­ry­ňy­zy giň­den ýa­zyp, taý­ýar­la­nan ta­gam­lar bi­len bir­lik­de köp gör­nüş­li iş­däa­çar­lar, gök önüm­ler we dür­li mi­we­ler bi­len be­ze­mek mas­la­hat be­ril­ýär. Mu­nuň özi bü­tin ýy­lyň do­wa­myn­da sa­çak­la­ry­ňy­zyň eg­sil­me­je­gi­ni hem-de şol oja­gyň rys­gal-be­re­ke­di­niň köp bol­ja­gy­ny ala­mat­lan­dyr­ýar.

27 Dekabr 2022

Saglyk

Lukmanyň maslahaty

Täze ýyl agşamynda Täze ýyl agşamy bereketli toý saçagy giňden ýazylyp, taýýarlanan tagamlar bilen birlikde dürli işdäaçarlar, gök önümler we miweler bilen bezelýär.

26 Dekabr 2022

Saglyk

Ça­ga­lar — Wa­ta­nyň gel­je­gi

Ýa­kyn­da ÝU­NI­SEF-iň gol­daw ber­me­gin­de Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let, hu­kuk we de­mok­ra­ti­ýa ins­ti­tu­ty ta­ra­pyn­dan «Türk­me­nis­tan­da ça­ga­la­ryň hu­kuk go­rag­ly­ly­gy» at­ly kitap ne­şir edil­di. Ki­ta­byň elekt­ron gör­nü­şi ÝU­NI­SEF-iň web sa­hy­pa­syn­da el­ýe­ter­li bo­lup, bu ýy­gyn­dy Türk­me­nis­ta­nyň gat­naş­ýan hal­ka­ra hu­kuk res­mi­na­ma­la­ry­ny we mil­li ka­nun­la­ry­ny öz içi­ne al­ýar. Şeý­le hem jem­gy­ýe­tiň ça­ga­la­ryň hu­kuk­la­ry ba­ba­tyn­da ha­bar­dar­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­ma­gy we hu­kuk bi­lim­le­ri­niň has giň­den ýaý­ra­ma­gy­ny mak­sat edin­ýär. Ýur­du­myz­da ça­ga­la­ryň sag­ly­gy­ny go­ra­mak, ösüp gel­ýän ýaş ne­sil­le­riň sag­ly­gy­ny ber­kit­mek, ola­ry sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­ne iş­jeň çek­mek ba­bat­da uly iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Mu­nuň şeý­le­di­gi­ne, «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­lyn­da Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň, Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň taý­syz ta­gal­lala­ry ne­ti­je­sin­de, ata Wa­ta­ny­myz­da Enä­niň we ça­ga­nyň sag­ly­gy­ny go­ra­ýyş yl­my-kli­ni­ki mer­ke­zi­niň, Türk­men­ba­şy we Da­şo­guz şä­her­le­rin­de ulan­ma­ga ber­len kö­pu­gur­ly has­sa­ha­na­la­ryn­da ça­ga­lar bö­lüm­le­ri­niň açyl­ma­gy hem aý­dyň şa­ýat­lyk ed­ýär.

25 Dekabr 2022

Saglyk

Sag­lyk — baş baý­lyk

Ýur­du­myz­da yn­san sag­ly­gy­ny go­ra­mak­da, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­ni wa­gyz et­mek­de uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Munuň özi ke­sel­le­riň öňü­ni al­mak­da, ila­tyň sag­dyn dur­muş­da ýa­şa­ma­gyn­da oňat ne­ti­je­si­ni ber­ýär. Gu­lak, bu­run, bo­kur­dak ke­sel­le­ri­niň öňü­ni al­mak di­ňe bu ag­za­lar bi­len bag­ly ala­mat­la­ryň däl-de, eý­sem, bi­le­lik­de ge­çäý­jek ke­sel­le­riň ýü­ze çyk­ma­gyn­dan hem go­ra­ýar. Ola­ryň kä­bi­ri­ni my­sal ge­tir­mek bo­lar.

25 Dekabr 2022

Saglyk

Baş baýlygyň goragynda

Häzirki wagtda Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň talaplaryna laýyk gelýän saglygy goraýyş ulgamyny döretmek hem-de kämilleşdirmek Türkmenistanda doly amala aşyryldy. Ylaýta-da, çagalaryň we eneleriň saglygyny goramak, köp ýaýran keselleriň ep-esli derejede azalmagyny, ýokanç keselleriň sanynyň düýpgöter kemelmegini gazanmak, sagdyn durmuş ýörelgesini milli aýratynlyklara laýyklykda durmuşa ornaşdyrmak, ilaty güneşli ülkämizde bitýän dermanlyk ösümlikleriň hem-de ýerli çig mallaryň hasabyna öndürilýän dermanlar bilen üpjün etmek ýola goýuldy. Ösüp gelýän ýaş nesliň saglygy hakyndaky hemmetaraplaýyn alada Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry bolup durýar. Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan degişli ýardam berilmegi esasynda bejergi alýan çagalaryň saglyk ýagdaýy, olar üçin ýola goýlan lukmançylyk hyzmatlarynyň oňyn netijeleri saglygy goraýyş işgärleriniň buýsanjyny artdyryp, täze zähmet üstünliklerine ruhlandyrýar.

24 Dekabr 2022

Saglyk

Säher maşklary – sagdynlygyň gözbaşy

Erjelligi hem-de tutanýerliligi, maksadaokgunlylygy talap edýän sport ynsan saglygynyň gözbaşydyr. Sport bilen meşgullanýanlaryň berk bedenli, sagdyn we ruhubelent bolýandygy munuň aýdyň mysalydyr. Şonuň üçin-de, hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda sporty we köpçülikleýin bedenterbiýäni ösdürmäge aýratyn ähmiýet berýär. Hormatly Prezidentimiziň köpçülikleýin bedenterbiýä we sporty ösdürmäge gönükdirilen tagallalary Türkmenistanyň durmuş syýasatynda aýdyň beýanyny tapýar. Bu ynsanperwer syýasatyň baş maksady halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakdan, beden we ruhy taýdan sazlaşykly ösen, sagdyn, bagtyýar nesli terbiýeläp ýetişdirmek üçin ähli zerur şertleri döretmekden ybaratdyr.

23 Dekabr 2022

Saglyk