"Saglyk" žurnaly

Esaslandyryjysy: Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi
Salgysy: Aşgabat şäheri, Garaşsyzlyk şaýoly, 100, Türkmenbaşynyň erkin döredijilik mekany
Telefon belgileri: 38-61-65, 38-61-67
Email: saglyk-zurnaly@online.tm

Žurnaly PDF görnüşinde ýükläp almak

Makalalar

Deňiz howasynyň saglyga peýdasy

Deňiz howasynyň peýdasy onuň düzüminde minerallaryň uly möçberiniň bolmagy bilen şertlenendir we bular suwda duz görnüşinde bolýar. Alymlar onda Mendeleýewiň tablisasynyň ähli elementlerini diýen ýaly ýüze çykardylar. Bugaran mahalynda, işjeň maddalaryň agramly bölegi howa aralaşyp, onuň ionlaşmagynyň derejesini ýokarlandyrýar. Adam bedeni üçin peýdaly duzlaryň arasynda brom, ýod, natriý, kaliý, magniniň we kalsiniň hloridleri ýaly birleşmeler bar. Bugaran mahalynda, deňiz howasy diňe bir peýdaly minerallar bilen däl-de, organiki birleşmeler arkaly hem baýlaşýar. Kislorodyň hem-de ozonyň köp mukdarda jemlenmegi deňiz howasynyň adam bedenine oňaýly täsir etmegini şertlendirýän bejeriji we has peýdaly häsiýeti hasaplanýar. Duzly howany özboluşly antiseptik hökmünde hasaplamak bolar, çünki onuň düzüminde kesel dörediji bakteriýalar we allergenler (meselem, tozan) bolmaýar. Işjeň elementleriň täsir etmegi netijesinde, çalyşma hadysalary güýçlenýär, eritrositleriň mukdary artýar we öz gezeginde, bu ýagdaý immunitete oňaýly täsirini ýetirýär. Deňiz howasyndan dem almagyň peýdasy

8 Iýun 2022

Saglyk

Tomusda iýmiti nähili saklamaly?

Ýaz-tomus pasyllarynda türkmen topragynda dürli miwe önümleri bişip ýetişýär, desterhanlarymyzyň berekedi has-da artýar. Bu döwürde howanyň hem gyzgyn bolýandygy sebäpli azyk önümlerini, ylaýta-da çalt zaýalanýan önümleri saklamagyň düzgünlerini berjaý etmäge has ätiýaçly çemeleşmeli. Süýt önümleri, towuk, ýumurtga, balyk, et we et önümleri, ýarym taýýar tagamlar, şirin kökeler, konditer önümleri, täze sykylyp alnan miwe şireleri, ter hem-de gaýnadylan gök önümleridir miweler çalt zaýalanýan iýmit önümlerine degişli bolup, olaryň saklanylyşynda degişli talaplary berjaý etmek hökmandyr. Bu önümler, elbetde, sowadyjyda saklanylýar. Satuwa çykarylýan önümleri saklamagyň düzgünleri baradaky maglumatlar olaryň belgileniş nyşanynda görkezilýär. Diňe bir satyn alnan önümleri däl-de, eýsem, şahsy bag-bakjada ösdürilip ýetişdirilen miwelerdir gök önümlerini, öýde mesge we krem goşulyp taýýarlanan konditer önümlerini hem sowadyjyda saklamak hökmandyr.

8 Iýun 2022

Saglyk

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň wezipä girişmek dabarasyndaky çykyşyndan:

— Biziň esasy maksadymyz mähriban Watanymyzyň asudalygyny we howpsuzlygyny, durmuş-ykdysady taýdan ösüşini, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini mundan beýläk-de ýokarlandyrmagy, bütin dünýäde parahatçylygy hem-de özara ynanyşmagy berkitmegi üpjün etmekdir. — Garaşsyz Watanymyzy mundan beýläk-de depginli ösdürmek üçin bellenen esasy ýol, öňde goýlan maksatlar, geljegi uly wezipeler meniň geljekde alyp barjak işimiň esasynda durýar.

6 Aprel 2022

Syýasat

Türkmenistan — Hindistan: Hoşniýetli gatnaşyklaryň täze döwri

Şu ýylyň 1-nji aprelinde Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Ram Nath Kowind Türkmenistana döwlet sapary bilen geldi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzda ilkinji gezek döwlet saparynda bolýan dostlukly döwletiň Baştutanyny mähirli garşylady. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bilen Türkmenistana ilkinji döwlet saparyny amala aşyrýan Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Ram Nath Kowindiň arasynda gepleşikler geçirildi. Gepleşikleriň netijeleri boýunça resminamalaryň birnäçesine gol çekildi.

6 Aprel 2022

Syýasat

Beýik ösüşleriň beýany

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Gahryman Arkadagymyzyň «Abadançylygyň röwşen gadamlary» atly täze kitabynyň neşir edilmegi ähli ildeşlerimizi buýsandyran ajaýyp waka boldy. Gahryman Arkadagymyzyň bagtyýar halkymyza peşgeş berýän her bir kitaby ynsanperwerligiň, watançylygyň mekdebine öwrülip, halkymyzy belent maksatly beýik işlere ruhlandyrýar, nusgalyk ýol-ýörelgä öwrülýär. Halkymyza peşgeş berlen täze kitapda hem ýurdumyzyň ykdysady-medeni ösüşleri, hemişelik Bitarap döwletimiziň halkara derejesindäki gazanan üstünlikleri barada giňişleýin bellenilýär. Täze kitap bilen tanşanyňda onuň Türkmenistanyň her bir raýaty üçin gollanma öwrüljekdigi, Watanymyzyň geljegi bolan ýaş nesillere bilimleriň çeşmesi hökmünde hyzmat etjekdigi aýdyň mälim bolýar.

6 Aprel 2022

Syýasat

Gelse Nowruz äleme, reň kylar jahan peýda...

Milli däp-dessurlarymyzy özünde jemleýän Halkara Nowruz baýramy özüniň gözbaşyny asyrlaryň jümmüşinden alyp gaýdýar. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyz gadymyýetden gelýän däp-dessurlarymyzy dowam edip, asudalykda, agzybirlikde, jebislikde jem bolup, bahar paslynyň buşlukçysy bolan Halkara Nowruz baýramyny uludan toýlaýar. Halkara Nowruz güni halklaryň arasynda giňden bellenilýän dostlugyň, ynsanperwerligiň we hoşniýetli goňşuçylygyň hem ajaýyp baýramydyr. Halkara Nowruz baýramynyň umumadamzat medeniýetiniň hazynasynda tutýan ornuny ebedileşdirmek, dünýä halklarynyň medeniýetleriniň dürli-dürlüligini gorap saklamak hem-de onuň ählumumy jemgyýetçilige bähbitli taraplaryny dünýä ýaýmak maksady bilen, Nowruz baýramy ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizildi. Halkara Nowruz baýramy häzirki wagtda dünýäniň köp döwletinde, has takygy, Eýranda, Owganystanda, Azerbaýjanda, Täjigistanda, Yrakda, Hindistanda, Gyrgyzystanda, Türkiýede, Özbegistanda, Gazagystanda giňden bellenilýär. Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan her ýylyň 21-nji martyny «Halkara Nowruz güni» diýip bellemek hakynda ýörite Kararnamanyň kabul edilmegi bolsa, Milli bahar baýramynyň halkara derejesindäki ähmiýetiniň ý

6 Aprel 2022

Syýasat

Milli gymmatlyklar – milletiň buýsanjy

Ata-babalarymyz köp asyrlaryň dowamynda özboluşly başarnygy, zehini arkaly dünýäniň dürli künjeklerinde meşhur bedewleri kemala getiripdirler. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hem tutuş dünýäde meşhur bolan ýelden ýüwrük ahalteke bedewleriniň şan-şöhraty has-da belende galýar. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda hormatly Prezidentimiziň ýolbaşçylygynda her bir günümiz toýdur baýramlara, şanly senelere beslenýär. Halkymyzyň buýsanjy hasaplanylýan ahalteke bedewleri ata Watanymyzda toýlarymyzyň bezegidir. Her ýylyň aprel aýynyň soňky ýekşenbesinde Türkmen bedewiniň milli baýramynyň ýurdumyzda döwlet derejesinde bellenilip geçilmegi we dürli bäsleşikleriň, at çapyşyklaryň geçirilmegi bedew atyň türkmeniň ruhy dünýäsindäki ornunyň ýokarydygyny aňladýar.

6 Aprel 2022

Syýasat

Halkara hyzmatdaşlyk: Aýdyň maksatlar, ýetilen sepgitler

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy bolan ynsan saglygyny goramak, saglygy goraýyş ulgamyny ösen döwletleriň derejesine çykarmak, lukmançylyk hyzmatyny has-da kämilleşdirmek, ilat köpçüliginiň arasynda sagdyn durmuş endiklerini ornaşdyrmak ileri tutulýan meseleleriň biri hökmünde döwlet derejesinde üns merkezinde goýulýar. Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy (BSGG) we beýleki abraýly halkara guramalar bilen işjeň hyzmatdaşlyk edilmegi bu babatda öňde goýlan aýdyň maksatlara halkara derejede üstünlikli amal edilmegine ýardam edýär.

6 Aprel 2022

Syýasat

Öňdebaryjy usullar netijeli ornaşdyrylýar

Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Halkara newrologiýa merkezi barada söhbet Hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde ýurdumyzda saglygy goraýyş ulgamyna aýratyn ähmiýet berilýär. Ýurt Garaşsyzlygymyzyň geçen 30 ýyllyk menzilinde saglyk syýasatyny durmuşa geçirmek üçin edilen işler sanardan kän. Bu ugurda ýurdumyzyň dürli künjeginde gurlan sport desgalaryň, mekdepleriň, stadionlaryň ähmiýetli orny bardyr. Olaryň ýurdumyzda sagdyn durmuş ýörelgelerini berkitmekde hem-de adam bedeniniň kesellere garşy durnuklylygyny artdyrmakda gymmaty uludyr. Galyberse-de, gurulýan hassahanalar, saglyk merkezleri, olaryň iň kämil tehnologiýalar bilen üpjün edilmegi ynsan saglygyna berilýän ünsüň miwesidir.

6 Aprel 2022

Syýasat

Şübheli gaz sogany

Häsiýeti. Dag derman ösümligi. Şübheli gaz sogany — sowsanlar maşgalasynyň adybir urugynyň boýy 10-15 sm köpýyllyk otjumak wekili. Ösümlik tüýsüz. Soganlygy ýeke, şar görnüşli, gabarasy 1-1,5 sm. Onuň bardajygy açyk goňur reňkli, ýeterlik derijimek. Soganjyklary — köp sanly däl, uzynlygy, takmynan, 3 mm, torly, ýygyrtly. Kökýany ýapragynyň ini 1, 1,5-3 mm. Gül çogdamy güýçli, göni.

6 Aprel 2022

Saglyk

Keremli topragyň dermanlyk ösümligi

Gün nuruna baý, topragy keremli, suwy tenekar ýurdumyzda ösýän ösümlikleriň her biri gymmatly dermanlyk häsiýetine eýedir. Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopediki kitabynda hem bu barada giňişleýin beýan edilýär. Kitapda ady agzalyp, dermanlyk häsiýetleri doly beýan edilýän ösümliklerden netijeli peýdalanmak barasynda-da köp işler durmuşa geçirilýär. «Saglyk» Döwlet maksatnamasyna laýyklykda, häzirki wagtda «Türkmendermansenagat» birleşiginiň «Saglyk» derman kärhanasy ýerli çig mallardan peýdalanmagyň netijesinde 150-ä golaý derman serişdesini öndürýär. Buýan kökünden täze önüm — derman görnüşli gerdejigiň we zenjebilli buýanly şerbetiň önümçiligi hem ýola goýuldy.

6 Aprel 2022

Saglyk

Buýanly melhemlikler

Arassalanan buýan köki Düzümi: likkurazid glisirrizin turşusy, flawonoidler, nemler we beýleki farmakologiki işjeň maddalar.

6 Aprel 2022

Saglyk

Sorag-jogap

Osteoporoz kime howp salýar? «Özüňde osteoporoz keseliniň bardygyny nädip bilmeli? Bu keseli bejermek, onuň öňüni almak üçin näme etmeli?».

6 Aprel 2022

Saglyk

Süýt bedene nähili täsir edýär?

Süýt çaganyň gündelik iýmitinde aýratyn orny eýeleýär. Çaga doglandan başlap, tä 6 aýlyk bolýança diňe ene süýdi bilen iýmitlenýär. Şondan soň hem emmegini dowam etdirse-de, onuň iýmitinde sygyr süýdi hem-de ondan bişirilýän manna, tüwi, greçka, dary şüleleri peýda bolýar. Diňe bir kiçi ýaşly çagalar däl-de, eýsem, mekdep okuwçylarynyň, ýetginjek ýaşlaryň aglabasy azda-kände sygyr süýdüni içýär. Ýöne olar ulaldygysaýyn süýdi azaldyp, çaý, kofe, limonad, kola, gök önüm we ir-iýmişdir miwe şireleri ýaly içgilere ürç edip ugraýarlar. Uly ýaşly, gartaşan, garran adamlaryň hem köpüsi süýde derek aýran, düýe çalyny, gatyk içenini gowy görýär. Lukmanlaryň käbiri süýdi diňe çaganyň iýmiti hasaplaýar. Olar öz pikirini şeýle delillendirýär:

6 Aprel 2022

Saglyk

Öýde derman saklamak hökmanmy?

Käbir adamlar sagdyn durmuş ýörelgesine eýerip ýaşaýandygyna, özüniň we ýakyn adamlarynyň sagdyndygyna, maşgalada nesilleýin keselleriň ýokdugyna salgylanyp: «Hiç hili kesel ýok ýerden öýde derman saklamak nämä gerek? Keselleseň lukmanyň bellän dermanlaryny dermanhanadan satyn alaýmaly» diýerler. Göräýmäge, bu pikir dogry ýaly. Hakykatdan-da, haýsydyr bir kesele duçar boljakdygyňy güman edip, derman baryny satyn almagyň hajaty ýok. Sebäbi, birinjiden, kesel ýüze çykyp, anyklaýyş işleri geçirilýänçä nähili dermanlaryň gerek boljakdygy belli bolup durmaýar. Ikinjiden, ätiýaçdan satyn alnyp, öýde saklanýan dermanlaryň ulanyş möhletiniň geçmegi mümkin. Şeýle-de bolsa, käbir dermanlary mydama elýeteriňde saklamagy talap edýän ýagdaýlar hem bardyr.

6 Aprel 2022

Saglyk

Howa şertlerine duýgurlyk

Howanyň üýtgemegi islendik adama nähilidir bir derejede täsir edýär. Hatda sagdyn adamyň bedeninde-de bu tebigy hadysa jogap täsiri (reaksiýa) hökmünde dem alşyň, ýürek urgularynyň, arterial gan basyşynyň üýtgemegi mümkin. Sebäbi bedende daşky gurşawdaky habarlary (signal) kabul edýän nerw uçjagazlary (reseptorlar) bardyr. Olar howanyň üýtgändigi baradaky habary kabul edende gormonal üýtgemeler bolup geçýär. Munuň özi bedene täze howa şertlerine uýgunlaşmaga kömek edýär. Howa üýtgände ýürek-damar, nerw, iýmit siňdiriş, dem alyş, deňagramlylyk, daýanç-hereket, peşew-jyns, endokrin ulgamlaryndaky bozulmalar barada habar berýän (gowşagrak ýa-da açyk-aýdyň bildirýän) alamatlar ýüze çykýan adamlar hem bar. Olar bedeni gowşan, immuniteti peselen, dowamly keseller anyklanan, kelle-boýun töweregi, oňurgasy şikeslenen, dogabitdi näsazlyklar bar bolan näsaglardyr, zyýanly endikli ýa-da gartaşan, garran adamlardyr. Olarda kesel alamatlary diňe bir howanyň üýtgemegine jogap täsiri hökmünde ýüze çykman, eýsem, bedendäki näsazlyklar barada hem habar berýär. Howanyň üýtgemegi bu alamatlaryň ýüze çykmagyna itergi berýär.

6 Aprel 2022

Saglyk

Dişleri çagalykdan goramaly

Diňe uly adamlarda däl, eýsem, çagalarda hem dişiň syrçasynyň zaýalanmagy, diş süňküniň kem-kemden owranmagy (kariýes), diş etleriniň sowuklamasy (gingiwit, parodontit) ýaly meseleler duş gelýär. Has-da dişleriň syrçasynyň zaýalanmagy çagalary biynjalyk edýän esasy meseleleriň biridir. Körpejelerde dişleriň syrçasy heniz berk däldir. Eger-de bu döwürde dişlere zeper ýetse dişiň syrçasy basym zaýalanýar. Dişiň syrçasyna ilkinji günlerden zeper ýetip bilýän bolsa, dişiň etleriniň sowuklamasy, köplenç, 7-8 ýaşly çagalarda duş gelip başlaýar.

6 Aprel 2022

Saglyk

Möwsümleýin ýüze çykýan allergiýanyň öňüni nähili almaly?

Taryhy maglumatlarda irki döwürlerde ýaşap geçen Gippokrat käbir iýmit önümleri zerarly deride döreýän örgünleriň, Rimiň lukmany Galen allergiki rinitiň, Gündogaryň görnükli lukmany Abu Ali Ibn Sina bolsa, ýaz paslynda ýüze çykýan allergiýanyň alamatlary barada häsiýetnamalary beýan edipdirler. Ibn Sina ýaz paslynda ýüze çykýan allergiýany bejermek üçin mumiýadan taýýarlanan melhemi burna çalgy hökmünde ulanypdyr. Bahar paslynyň gelmegi bilen tebigat oýanýar, janlanýar. Hut şonuň netijesinde-de, käbir adamlarda allergiýa ýüze çykýar. Heň kömelekleriniň, ösümlikleriň tozgalanmagy hem-de mör-möjekleriň köpelmegi, öý haýwanlarynyň tüýüniň pasla görä çalyşmagy allergiýanyň esasy alamatlarynyň (üsgürmek, asgyrmak, gözleriň gijemegi, ýaşarmagy, burun geçelgeleriniň dykylmagy hem-de nemiň artykmaç bölünip çykmagy, deride gijilewügiň ýüze çykmagy) güýjemegine getirýär.

6 Aprel 2022

Saglyk

Saglyk bolsa – beglik bolar

«Saglyk bolsa – beglik bolar» diýleni,Ilim-günüm mydam salamat bolsun! Eý, güneşli ýurdum, nurana ýurdum,Ömür ýoluň şeýdip dowamat bolsun! Berkarar döwletim berkesin ýene,Agzybirligmizem berkesin dursun!Keremli topragym, seniň goýnuňdan Gül-gunçanyň ysy kükesin dursun!

6 Aprel 2022

Edebiýat

Titreme

Adamlaryň elleriniň titremegi garran ýa-da gartaşan adamlarda däl-de, eýsem, çagalarda-da, ýetginjek ýaşlarda-da, orta ýaşly adamlarda-da duş gelip bilýär hem-de bedendäki fiziologiki bozulmalar ýa-da keseller sebäpli ýüze çykýar. Habarçymyz Narjan Ilmyradowa bu barada Myrat Garryýew adyndaky TDLU-nyň nerw keselleri we neýrohirurgiýa kafedrasynyň assistenti Arslanmyrat Pirmuhammedow bilen söhbetdeş boldy. — Titreme lukmançylykda «tremor» diýlip atlandyrylýar. Tremor bu myşsalaryň ýygrylmagy zerarly biygtyýar döreýän yrgyldyly hereketdir. Titreme wagtlaýyn ýa-da mydamalyk bolup bilýär hem-de hereketiň gerimi (amplituda) bilen tapawutlanýar. Takyk aýdylanda, titreme hereketi bilniksiz ýa-da açyk-aýdyň, göze görnetin bolup geçýär, ýygy-ýygydan ýa-da seýrek gaýtalanyp bilýär. Tremor diňe bir elleriň titremegi däldir. Bu alamat ýüze çykan syrkawlaryň biriniň eli, beýlekisiniň aýagy, üçünji biriniň kellesi ýa-da tutuş bedeni titreýär. Titreme bedeniň bir ýa-da iki tarapynda-da, el-aýaklaryň birinde ýa-da ikisinde-de ýüze çykyp bilýär.

6 Aprel 2022

Saglyk