Haýyr-sahawat — ynsanperwerligiň nusgasy

Mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň 29-njy martynda Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilen nobatdaky mejlisinde Türkmenistanyň Prezidenti «Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyny döretmek hakyndaky» Karara gol çekdi. Türkmenistanyň Mejlisiniň karary bilen hem bu gazna Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy diýlip atlandyryldy. Şonda Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyny döretmek baradaky başlangyjy beýan etmek bilen, Gahryman Arkadagymyz: «Biziň haýyr işleri amala aşyrýandygymyzyň häzirki zamanyň ösüşe we parahatçylyga gönükdirilen şygary bilen umumy kökleri bardyr. Şunuň özi ata-babalarymyzyň döwletlilik ýörelgeleriniň tutuş adamzat üçin ählumumy häsiýetleriniň bardygyny aýan edýär. Sebäbi olar adamlary ýagşy işleriň başyny tutmaga, iň gowy adamkärçilik däplerine eýermäge çagyrýar» diýip nygtady.

Ene ýüreginiň buýsanjy

Selbi Jumaýewa, Mary welaýatynyň ýaşaýjysy: — Perzendiň sagdyn bolmasa, durmuşyň gyzygy bolmaýan eken. Ýurdumyzda çaganyň saglygy barada edilýän aladalaryň netijesinde oglumyň keselini bejermäge uly mümkinçilikler döredi. Oglum lukmanyň hemişelik gözegçiliginde saklanylýar. Zerur bolanda oňa lukmançylyk kömegi berlip, degişli bejeriş çäreleri geçirilýär. Bu babatda bize Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy kömek edýär. Gaznanyň işjeň hereket edip, kömege mätäçlere howandarlyk etmegini üpjün edýän Gahryman Arkadagymyzyň, ýurdumyzyň raýatlarynyň saglygy hakyndaky aladany ileri tutýan Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli işleri barha rowaçlansyn!

Bagtly çagalygyň mekany

Ýurdumyzda halkymyzyň abadan, eşretli ýaşaýşyny has-da gowulandyrmak ugrunda uly işler durmuşa geçirilýär. Bagtyýar ýaşaýşyň esasy buýsanjy, guwanjy bolsa şadyýan, görkana çagalardyr. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda bagtyýarlygyň aýdyň nyşany, nurana geljegimiz bolan çagalaryň sagdyn bolmagy, edep-terbiýeli, görüm-göreldeli, il-ýurdumyza wepaly nesiller bolup ýetişmegi üçin ähli şertler döredilýär. Parahatçylykly gülläp ösüşleriň mekany bolan ýurdumyzda her ýylyň güneşli tomus paslynyň ilkinji gününde Çagalary goramagyň halkara güni dabaraly bellenip geçilýär. Birleşen Milletler Guramasynyň çagalaryň hukuklaryny goramak ugurdaky ýörelgelerine ygrarly Garaşsyz, hemişelik Bitarap ýurdumyzda bu halkara baýramyň şanyna geçirilýän aýdym-sazly dabaralar, medeni-çäreler, çagalaryň arasynda geçirilýän bäsleşikler göwünleri galkyndyrýar. Çünki körpe nesliň şadyýanlygy, bagtyýarlygy halkymyzyň egsilmez buýsanjydyr.

Dünýä şygryýetiniň göwheri

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe geçmiş taryhymyzy, edebiýatymyzy, medeniýetimizi düýpli öwrenmek, gorap saklamak hem-de wagyz etmek üçin giň mümkinçilikler döredilýär. Dünýä edebiýatynyň uç-gyraksyz äleminde ýagty ýyldyzlaryň biri bolup ýalkym saçýan Magtymguly Pyragynyň şygryýeti diňe bir türkmen halkynyň däl-de, eýsem, daşary döwletleriň okyjylarynyň, edebiýaty öwrenijileriniň arasynda hem pähim-paýhasa ýugrulan döredijiligi bilen öz gadyr-gymmatyny ýitirmän, şu günlere çenli saklanyp gelýär. Öz döwrüniň sözleýiş medeniýetiniň beýik nusgasy bolan akyldar şahyrymyzyň döredijiligi, şahyrana şygyrlary häzirki günlerde hem ýaş nesilleri terbiýelemekde wajyp ähmiýete eýedir.

Saglyk ulgamynyň kanunçylyk-hukuk binýady

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda milli kanunçylygy kämilleşdirmek ugrunda giň möçberli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Il saglygy ýurt baýlygyna deňelýän Türkmenistan Watanymyzda her bir adamyň saglygy we onuň durmuş-ýaşaýyş şertleri barada uly aladalar edilýär. Ýurdumyzda adam hakynda döwlet derejesinde edilýän aladalar özüniň oňyn netijesini berýär. Sebäbi her bir adam, her bir raýat döwletiň baýlygy, onuň saglygy bolsa döwlet üçin örän möhüm we wajypdyr.

Goşa ýaprakly guşgözi

Häsiýeti. Düzlük-çöl we dagetek derman ösümligi. Goşa ýaprakly guşgözi — selmeler maşgalasynyň adybir urugynyň boýy 5–40 sm birýyllyk otjumak wekili. Şahalary we ýapraklary, gülüň aşagyndaky ýaprajyklardan galany nobatlaýyn. Gülýanynyň ýaprajyklarynyň miwesinde ganatjyklary ösmeýär, agaçjymak bolmaýar we berkemek üçin giň ýasy meýdany emele getirmeýär. Tozanlygyň ösüntgileri çişen. Ýaşaýyş aýratynlygy. Goşa ýaprakly guşgözi deňiz derejesinden 200–400 metr belentlikde bitýär. Ol duzlaşan toýunsow we çagylly topraklarda ösüp boý almagy halaýar. Ösümlik iýul–sentýabr aýlary gülleýär hem miweleýär. Ol tohumy bilen köpelýär. Gurakçylyga çydamly ösümlik. Ösümlik mör-möjekler arkaly tozanlanýar.

Ynsan saglygynyň goragynda

ýurdumyzda ilatyň saglygyny goramaga, keselleriň öňüni almaga, halk köpçüliginiň arasynda sagdyn durmuş ýörelgesini ornaşdyrmaga aýratyn üns berilýär. Dürli inçe ugurlar boýunça ýöriteleşen lukmanlar ynsan saglygy ugrundaky göreşde belent sepgitleriň eýelenmegine uly goşant goşýarlar. Bu babatda gan gullugynyň işgärleriniň hem ýakyndan ýardam berýän kömekçi bolup durýandygy öňden mälim hakykatdyr. Ýurdumyzda bejeriş-öňüni alyş edaralaryny gan we onuň önümleri bilen bökdençsiz üpjün etmek meselesiniň mydama-da üns merkezinde goýlup gelnendigi hem köpe aýandyr. Merkezimizde hassahanalaryň howpsuz, ýokary hilli gan hem-de onuň düzüm bölekleri bilen doly üpjün edilmegi üçin ýokary derejeli şertleriň döredilmegi, ähli bölümlerimizde dünýä ülňülerine laýyk gelýän iň döwrebap enjamlaryň ornaşdyrylmagy, donorçylyk hereketiniň ynsan saglygyny goramakdaky ähmiýeti, donorlaryň hukuklary, borçlary we olara berilýän ýeňillikler barada ilatyň arasynda wagyz-nesihat işleriniň alnyp barylmagy, merkezimiziň kärhanalara gidip, ýerlerde donorlar bilen işleşmek üçin niýetlenen, döwrebap şertlerde gan almaga we ony saklamaga mümkinçilik berýän iň kämil enjamlar gurnalan ýöriteleşdirilen awtoulag bilen üpjün edilmegi bu wezipä üstünlikli amal etmäge mümk

Sorag-jogap

Agyry haýsy keseliň alamaty bolup biler? «Sakroileit, bursit nähili kesel? Olar nähili anyklanylyp, bejerilýär?».

Çilim näme üçin zyýanly?

Çilimkeşlik bilen howply täze döremeleriň arasynda gös-göni arabaglanyşygyň bardygyna dünýä ýurtlarynda alnyp barylýan ylmy barlaglaryň netijeleri güwä geçýär. Öýkeniň howply täze döremesi anyklanylan näsaglaryň her bäşisinden dördüsiniň köp ýyllaryň dowamynda çilim çekendigini onkolog lukmanlaryň iş tejribesi görkezýär. Çilim çekmek endigi howply täze döremeleriň köp görnüşiniň ýüze çykmagyna sebäp bolýar. Olara dodaklaryň, agyz boşlugynyň, diliň, burnuň we burunýan boşluklarynyň, damagyň, bokurdagyň, gyzylödegiň, öýkeniň, aşgazanyň, aşgazanasty mäziň, böwrekleriň, bagryň, öthaltanyň, peşewhaltanyň, aýallarda süýt mäzleriniň, ýatgynyň we onuň boşluklarynyň, erkeklerde prostatanyň (erkeklik jyns mäzi) howply täze döremeleri, leýkozyň käbir görnüşleri degişlidir.

Saz we çagalaryň saglygy

Çagalaryň aýdym aýdyp, saz çalmagynyň olaryň saglygy üçin örän peýdalydygy barada bilmek örän ýakymly. Saz rahatlandyrýar, saz bejerýär, saz göwnüňi göterýär… Geçen asyrda sazyň adam saglygyna ýetirýän täsiri barada gyzyklanma görnetin artýar. Geçirilen barlaglara görä, sazyň birnäçe inçe sazlaýjy ýagdaýlara täsirini ýetirýändigi, dürli içki agzalaryň we ulgamlaryň işleýşini özgerdýändigi, netijede, ynsan saglygyna oňyn ýa-da ters täsiriniň bardygy anyklanyldy.

Ukymy ýa-da sport?

Siz irden turup, fitnes-zala gidip, saglygyňyzy berkitmek üçin türgenleşýärsiňizmi? Ýa-da siz irden 10-15 km ylgaýarsyňyzmy? Belki, siz irden oýaryjy sagadyň sesini sem edip, turmaly wagtyňyzy ýene 10-15 minut yza süýşürip, uklamagy saýlaýansyňyz? Biziň bedenimiz üçin irden azajyk hem bolsa, ýatyp ukudan ganmak zerurmy ýa-da täze güni işjeň hereketler bilen başlamak wajypmy?! Barlaglaryň netijesinde mälim bolşy ýaly, gowy uky biziň bedenimiz üçin möhüm täzeden dikeldiji güýje eýedir. Munuň üçin 7-9 sagat gowy uklap dynjyňy almak hökmandyr. Emma köp adamlar ýeterlik uklap bilmeýändigini aýtsa, ýene bir toparlary gündelik az işjeň hereketde bolýandygyny aýdýarlar. Her gün ir bilen ukudan

Akne — bu näme?

Myrat Garryýew adyndaky TDLU-nyň deri we weneriki keseller kafedrasynyň müdiri, lukmançylyk ylymlarynyň kandidaty Kemal Gudratullaýew habarçymyz Narjan Ilmyradowanyň adatça «jahyllyk düwürtikleri» diýlip atlandyrylýan örgünler — akne baradaky soraglaryna jogap berýär. — Akneniň «jahyllyk düwürtikleri» diýen ady onuň ýetginjeklik döwründe ýüze çykýandygy bilen baglanyşykly bolsa gerek?!

Derleme

Adamlaryň arasynda «Men gereginden artyk derleýän bolaýmaýyn? Haçan derlemek keseliň bir alamaty hökmünde ýüze çykýar? Derlemegiň kadadan ýokarydygyny nädip bilmeli? Derlemegiň peýdaly taraplary hem barmy?» diýen sowallar ýüze çykýar. Şeýle sowallara habarçymyzyň haýyşy boýunça Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň Halkara endokrinologiýa we hirurgiýa merkeziniň tireoidologiýa bölüminiň müdiri Altyntäç HALJYKOWA şeýle jogap berdi. Näme üçin bedenden der bölünip çykýar?

Gözleri ýaşlykdan goramaly

Şowakörlüge lukmançylykda «miopiýa» diýilýär. Bu kesel kiçi ýaşly çagalarda, ýetginjekleriň arasynda has köp duş gelýär. Onuň ilkinji alamatlary çagalarda 9-12 ýaşlarda ýüze çykyp bilýär, soňra şowakörlük yzygiderli ýitileşýär. Çaga öz elýeterinden uzakdaky zatlary bulaşyk görýär. Bu keseliň çagalarda duş gelýän alamatlary gowy öwrenilendir. Lukmançylykda miopiýanyň derejesi üçe bölünýär: ýeňil; orta; ýokary.

Zenjebiliň melhemlik häsiýeti

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda ynsan saglygyny goramaga, keselleriň öňüni almaga, bejeriş-öňüni alyş işlerinde tebigy serişdelere, sagdyn durmuş ýörelgelerine uly üns berilýär. Dümewiň öňüni almakda, bedeniň immunitetini berkitmekde, ýagny goranma ukybyny, işjeňligini ýokarlandyrmakda zenjebiliň (imbir) köküniň peýdaly bejeriş täsirleriniň bardygy öňden mälimdir. Zenjebil derman ösümlikleriniň iň meşhurlarynyň biridir. Ol lukmançylykda dürli keselleri bejermekde, öňüni almakda, aşpezlikde bolsa naharlara tagam beriji hökmünde ulanylýar.

Arassaçylyk düzgünleri berjaý edilmese...

Ýiti aşgazan-içege ýokanç keselleri ulularda bolşy ýaly, dürli ýaşdaky çagalarda-da duş gelýär. Gaýnaglamanyň derejesi ýiti aşgazan-içege ýokanç keselleriň görnüşlerine, çaganyň immunitetine, öz wagtynda öňüniň alnyşyna baglydyr. Keseliň döremegine bakteriýalar, wiruslar, kömelejikler sebäp bolýar. Bu ýokançlar, köplenç, iýmit arkaly bedene aralaşýar. Ýiti aşgazan-içege ýokanç keselleriniň alamatlary

Welosportuň ähmiýeti

Hormatly Prezidentimiz: «Bedenterbiýe we sport biziň jemgyýetimiziň umumy medeniýetiniň aýrylmaz bir bölegidir. Şu ýörelgeden ugur alyp, Garaşsyz, Bitarap ýurdumyzyň her bir raýatynyň abadan hem-de bagtyýar durmuşda ýaşamagy üçin ähli şertleri döretmegi, halkymyzyň saglygyny berkitmegi, köpçülikleýin bedenterbiýe-sagaldyş hereketini we ýokary netijeli sporty ösdürmegi, zyýanly endiklere garşy barlyşyksyz göreş alyp barmagy döwlet syýasatymyzyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde aýratyn üns berýäris» diýip belleýär. Ýurdumyzda welosporty ösdürmek babatynda hem uly işler edilýär. Welosiped sürmegiň sagdyn durmuş ýörelgesiniň aýrylmaz bir bölegine öwrülmegi, köpçülikleýin häsiýete eýe bolmagy üçin döwletimiziň öňe sürýän başlangyçlaryny halkymyz uly höwes bilen goldaýar. Welosiped sürmeklik sagaldyjy bedenterbiýäniň bir görnüşidir. Türkmen türgenleriniň bu ugurda gazanýan üstünlikleri-de guwandyryjydyr.

Halyçylara maslahat berilýän maşklar

Bir-birinden owadan halylary dokaýan halyçy zenanlarymyz köp wagtlap oturmaly, göwresini öňe egilen ýagdaýda we ellerini elmydama hereketde saklamaly bolýarlar. Adamyň göwräni göni tutmak ýagdaýy onuň saglygyna we özüni duýşuna gönüden-göni täsir edýär. Grek alymy Gippokrat hem şeýle belläp geçipdir: «Eger keselçilik köp bolsa, onda esasy nogsanlygyň biri oňurgadadyr». Adamyň göwre tutuşy bilen bedeniň ähli ulgamlarynyň arabaglanyşygynyň bardygyny alymlar subut etdiler. Gönüligine şikes ýeten ýa-da gyşaran oňurga tutuş arkada, boýunda, kellede agyrynyň döremegine getirýär. Onuň adamyň şähdaçyklygyna, gan basyşyna, ýürek urgusyna, dem alşyna täsiri uludyr. Halyçy gelin-gyzlarymyza şeýle nogsanlyklaryň öňüni almak maksady bilen, dokma dokaýan wagtlarynda işiň arasynda we işden soň beden maşklarynyň birnäçesini ýerine ýetirmekligi maslahat berýäris. 1. Elleriňi biliňde goýup kelläňi ilki çepe, soňra saga gezekleşdirip aýlamaly. Maşky 1-2-3-4 sanap ýerine ýetirmeli (6-8 gezek).

Melhemler mekanyna öwrülen şypahanalar

Göwünleri galkyndyran ajaýyp waka

Ýurdumyzyň raýatlarynyň päk zähmetiň hözirini görüp, abadan, eşretli durmuşda ýaşamagy, saglygyny berkitmegi, döwrebap dynç almagy üçin giň şertler döredilýär. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyna baryp görmegi, bu ýerde tomusky dynç alyş möwsümine görülýän taýýarlyklar bilen tanyşmagy, ähli babatlarda ilata hödürlenilýän hyzmatlaryň ýokary derejede bolmagy üçin uly aladalaryň edilýändiginiň aýdyň beýanydyr. Şeýle hem Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyny esaslandyryjy hajy Arkadagymyz Türkmenbaşy şäherinde hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda şu ýylyň aprel aýynda açylan köpugurly hassahana baryp gördi hem-de bu ýerde bejergi alýan çagalaryň saglygy bilen içgin gyzyklandy. Şeýle hem Gahryman Arkadagymyzyň şu ýylyň 6-njy maýynda Bäherden etrabyndaky «Arçman» şypahanasyna gelmegi bolsa, biziň üçin garaşylmadyk ajaýyp waka öwrüldi. «Arçman» şypahanasynda dynç alýanlar hem-de şypahananyň işgärleri Gahryman Arkadagymyz bilen duşuşmak bagtynyň özlerine miýesser bolandygyna tüýs ýürekden şatlandylar. Köp ýyllaryň dowamynda ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamyna ýolbaşçy