HABARLAR

Ýedi pişäniň biri (Mizemez miras)

Gadymy türkmen topragynda hünärmentçilik, öý senetçiligi ýaly kesp-kärler bilen birlikde seýisçilik, awçylyk, yzçylyk ýaly gyzykly pişeler hem mynasyp dowam etdirilipdir. Ilimizde «Ýedi pişäniň biri awçylyk» diýip ýöne ýere aýdylmandyr. Şähryslamda gazuw-agtaryş işleri geçirilende, metal önümleriniň gapaklarynda hem küýze gaplarynyň ýüzünde dürli guşlaryň suratlarynyň ussatlyk bilen şekillendirilendigine göz ýetirildi. Ördekdir laçynyň we beýleki guşlaryň şekilleri geçmişde Şähryslam sebitinde guşlaryň köp görnüşiniň ýaşandygyny görkezýär. Şähryslam sebitiniň awçylygy, aw önümleri barada orta asyr taryhy çeşmelerinde hem ýatlanýar. Taryhçy Makdisiniň ýazmagyna görä, IX-X asyrlarda Nusaý aw elguşlary we tilki derileri bilen meşhurlyk gazanypdyr.

22 Sentýabr 2021

Miras

Naýbaşy nusgalara öwrülen milli gymmatlyklar

Halkymyzyň asyrlar boýy sünnäläp sungat derejesine ýetiren we biziň günlerimize getiren milli gymmatlyklarynyň naýbaşy nusgalarynyň biri hem türkmen milli lybaslarydyr. Ýaşaýyş-durmuşynyň manysy agraslyga, asyllylyga, edeplilige ýugrulan halkymyz müňlerçe ýyllaryň tejribesi esasynda geýinmegiň hem edebini-medeniýetini döredipdir. Milli lybaslar halkymyzyň özboluşly milli aýratynlyklaryny, milli ruhuny özünde jemleýär. Gadymy däplerine-dessurlaryna ygrarly halkymyz milli geýim-gejimleri geýinmegiň däplerini hem arkama-arka dowam etdirip saklap gelýär. Halk egin-eşikleri asyrlaryň dowamynda kemala gelipdir we kämilleşipdir. Milletimiziň durmuşynda häzire çenli aýallaryň we erkek adamlaryň, ýaş we ýaşuly nesilleriň adaty günler, toý hem-de ýas däplerine laýyklykda ýerine görä geýinmegiň halk tarapyndan kabul edilen düzgünleri saklanyp gelýär. Halk egin-eşikleriniň döreýiş taryhy müňýyllyklaryň jümmüşine aralaşýar. Maddy medeniýetimiziň aýrylmaz bölegini düzýän milli lybaslarymyz olary tikip taýýarlamakda halkyň baý taryhy tejribesini özünde jemleýär. Olaryň ýerliginde, biçilişinde, taýýarlanyş usullarynda, tikilişinde, bejerilişinde, bezelişinde türkmeniň çeper-bezeg sungatynyň kämil derejelere ýetendigini görmek bolýar.

22 Sentýabr 2021

Miras

Malym — janym

Hormatly Prezidentimiziň irginsiz zähmetiniň netijesinde halk arasyndan toplanylan we giň köpçülige ýetirilen «Paýhas çeşmesi» atly kitapda türkmen halkynyň maldarçylyga bolan garaýşy «Malym — janym» diýen nakylda bütin aýdyňlygy bilen beýan edilýär. Türkmen halky örän irki döwürlerden bäri maldarçylyk we ekerançylyk hojalygy bilen meşgullanyp, özboluşly milli medeniýeti döredipdirler. Maldarçylyk hojalygy bilen baglanyşykly käbir sözler we söz düzümleri bu günki gün ulanyşdan galyp, edebiýat eserlerinde duş gelýär ýa-da şol ugurda zähmet çeken ýaşuly nesilleriň hakydasynda saklanyp galýar. Şu mynasybetli Diýarymyzyň dürli künjeklerinden etnografik iş saparlarynyň dowamynda toplanan käbir maglumatlary okyjylara ýetirmegi makul bildik. Kökene «kökermek» — maldarçylyk hojalygynda dowarlary sagmak bilen baglanyşykly söz düzümi. Adatça, dowarlar guzlandan 30-40 günden soň saglyp başlanýar we 2-3 aýyň dowamynda sagylýar. Geçmişde meýdan otunyň gök wagty, ýagny, aprel-iýun aýlarynda maldarlar maşgalalary bilen ýazlaga çykyp, dowar süýdünden ýylboýy iýmek üçin dürli nygmatlary taýýarlapdyrlar. Dowarlar günorta çagy saglyp, her dowar ortaça 0,5 litr süýt beripdir. Sagym geçiriljek ýerde köken ýüpleri taýýarlanylyp goýlupdyr. Köken ýüpüni

22 Sentýabr 2021

Miras

Mirasgäriň ýandepderçesinden

Aşyk galyp Haýsydyr bir zady ýörite şekilde guýup ýasamak üçin edilen gaba galyp diýilýändigini bilýäris.

22 Sentýabr 2021

Miras

Zeminiň zynaty

GÖGERÇIN Ümür basan çyplak sähraň üstündenGögerçinler çapak çalyp geçdiler.Halk aýdymy ýaly ganatlaň sesiDerwezeden aňyrda-da eşdiler —

22 Sentýabr 2021

Miras

Asly asylly alabaý

Halkymyzyň dünýä beren gymmatlyklary barada gürrüň etmek hemişe ýakymly. Şol gymmatlyklaryň biri-de, türkmen alabaýlarydyr. Bular barada hormatly Prezidentimiz «Türkmen alabaýy» atly ajaýyp kitabynda: «Türkmen alabaýy adamkärçiligiň asylly ýörelgelerini özünde jemleýän «türkmençiligiň» batyrlyk, merdanalyk, wepalylyk, sypaýylyk gatnaşyklarynyň alamatlandyrylmasydyr» diýip belleýär. Dünýä meşhur alymlaryň alabaý itlerimiz barada aýdanlaryny taryhy çeşmelerde okanyňda hem olara bolan guwanjyň has-da artýar. Meşhur rus itşynasy G.M.Çaryhow: «Bu itler Türkmenistanyň altyn gaznasydyr we olaryň döredilmegi köp-köp nesilleriň uzak, janaýamazakly, bir maksada gönükdirilen işiniň netijesidir» diýip bellese, dünýä belli arheolog W.M.Masson: «Adamyň wepaly dosty, çopanlaryň mährem kömekçisi bolan türkmen itleriniň tohumy dünýäde iň gadymy tohumlardan biridir» diýip, ýazýar. Ähli janly-jandaryň diline düşünen Süleýman pygamber bir gün haýwanlaryň ählisini ýygnapdyr. Ähli haýwan jem boldy diýlende, näme üçindir ýolbars gelmändir. Muňa geň galan Süleýman pygamber ençe çakylygyna pitiwa etmedik ýolbarsyň yzyndan iti ugradypdyr. Sessiz-üýnsüz itiň yzyna düşüp gelen ýolbarsdan munuň sebäbini soranda:

21 Sentýabr 2021

Miras

Türkmen tagamynyň aýratynlygy

Milli Liderimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik eserinde burç ösümliginiň peýdasy hakynda giňden beýän edilýär. Burçuň halk lukmançylygynda örän köp keselleri bejermekde derman ýa-da dep ediji serişdelere goşundy hökmünde ulanylýandygy aýdylýar. Türkmenleriň arasynda dümewlän adama burçlanan unaşyň peýdalydygy barada düşünje bar. Bu milli tagamyň sowuklamanyň öňüni alýandygyny durmuş tejribeleri subut etdi. Üşüdip, asgyryp, üsgürip ugranyňda sowuklamanyň ilkinji alamatlaryny aýyrjak bolsaň, ötgür tagamly gyzyl burç atylan noýbaly, sarymsakly milli tagamymyz unaş gowy dermandyr. Ata-babalarymyz burçluja unaşyň syrkawlanyňda içip, derläp ýatsaň, derde dermandygyny bilipdirler. Halk arasyndaky nakyllardyr, atalar sözünde «Unaş — uzuňky...», «Bäri bakan hassany jüýjeli unaş düzeder» ýaly aýtgylaryň gabat gelýändigi hem munuň aýdyň güwäsidir.

21 Sentýabr 2021

Miras

Geliň, ýaňyltmaç aýdalyň!

Bir towşan ýapa ýarmaşmakçy boldy, yzy bilen menem ýapa ýarmaşmakçy boldum. *  *  *

20 Sentýabr 2021

Miras

«Öňe çykan — batyr, yza galan — gorkak»

(Türkmen milli oýny) Türkmenleriň milli çaga oýunlarynyň biri «Öňe çykan — batyr, yza galan — gorkak» diýlip atlandyrylýar. Bu oýun ýetginjek oglanlaryň arasynda oýnalýar. Oýna uly adamlaryň biri eminlik edýär. Emin goşgy bendini aýdansoň, oýun başlanýar.

20 Sentýabr 2021

Miras

Türkmeniň uçar ganaty

Biziň ata-babalarymyz asyrlaryň dowamynda yhlas-zehin siňdirip, ýadawsyz zähmet çekip, sünnäläp, kämil sungaty — gözellikde deňi-taýy bolmadyk, ynsan ýaly duýgur türkmen bedewlerini kemala getiripdir. Hormatly Prezidentimiz: «Bu ajaýyp jandaryň älem-jahanda hormat-sarpasy uludyr» diýip belleýär. Halkymyzyň ussat seýisleriniň irginsiz zähmetiniň netijesinde häzirki gamyşgulak ahalteke atlarymyz döräpdir. Türkmen bedewleri owadanlykda, çydamlylykda, ýyndamlykda taýsyzdyr. Bedewler halkymyzyň uçar ganaty, eýesiniň kyn gününde syrdaşy bolupdyr. Atlar ynsan ýaly duýgur, öz eýelerine hemişe wepaly bolupdyr. Olar ir döwürlerden bäri türkmeni dünýä tanadypdyr. Halkymyz bürgüt gaýratly, laçyn ganatly, gyz kamatly atyna bolan söýgüsini ýokary derejede beýan edýär. Türkmen bedewiniň gözelligi, wepadarlygy, ajaýyp, sazlaşykly hereketleri halk döredijilik eserlerine hem siňipdir. Türkmen bedewiniň keşbi türkmen halk döredijiliginiň eserlerinde esasy orny eýeleýär. Öz durmuşlaryny bedew atsyz göz öňüne getirip bilmedik ata-babalarymyz at bilen baglanyşykly «At — adamyň syrdaşy», «Atym bar — ganatym bar», «At agynan ýerde toý bolar», «At — myrat», «At — döwlet» ýaly nakyllary döredipdirler.

20 Sentýabr 2021

Miras